طی هفته‌های اخیر، نام ونزوئلا در صدر اخبار رسانه‌های جهان قرار داشته است. افزایش حضور نظامی آمریکا در دریای کارائیب و حملات گاه و بی‌گاه این کشور به کشتی‌ها و قایق‌هایی در این منطقه که واشنگتن مدعی است حامل مواد مخدر هستند، احتمال حمله نظامی ایالات متحده به این کشور آمریکای لاتین را بالا برده است. افزایش فشارها بر ونزوئلا از سوی آمریکا، پرسش‌هایی را درباره نقش ایران، به‌عنوان یکی از متحدان این کشور حوزه کارائیب، مطرح می‌کند.
المانیتور به تاریخ ششم نوامبر طی گزارشی به واکاوی ابعاد این روابط پرداخت و نوشت: درحالی‌که ایالات متحده فشار نظامی بر ونزوئلا را افزایش می‌دهد، تهران حمایت خود را از این کشور آمریکای جنوبی افزایش می‌دهد و این نشان‌دهنده قصد ایران برای تقویت روابط با یک شریک کلیدی ضد‌آمریکایی است.
این تارنمای رسانه‌ای در ادامه عنوان کرد: آخرین نمایش همبستگی جمهوری اسلامی ایران با ونزوئلا از سوی سید‌عباس عراقچی ابراز شد. وزیر امور خارجه ایران با بیان اینکه تهدید ونزوئلا از نظر جامعه بین‌الملل محکوم است، گفت: «جمهوری اسلامی ایران همواره همبستگی خود را با مردم و دولت ونزوئلا اعلام کرده است و ما در کنار آنها خواهیم بود.» عراقچی در بخش دیگری از سخنان خود، در پاسخ به پرسشی درباره اظهارات اخیر مقامات آمریکا درخصوص ونزوئلا گفت: «خوی سلطه‌طلبی و تجاوزگری آمریکا در نقاط مختلف جهان آشکار است. آنها تنها کشورهایی را می‌پسندند که در خدمت منافع خودشان باشند و با کشورهای مستقل دشمنی می‌ورزند، همان‌طور که سال‌هاست با جمهوری اسلامی ایران چنین کرده‌اند. اکنون نیز ونزوئلا را تهدید می‌کنند که این اقدام از نظر جامعه بین‌الملل محکوم است.»
المانیتور افزود این اظهارات نشان می‌دهد که چگونه هر دو کشور به دنبال اتحاد متحدان و ابراز مخالفت در بحبوحه حملات و تهدیدهای تحریمی مجدد ایالات متحده هستند. ایالات متحده از اوایل سپتامبر حداقل 16 حمله (به ادعای خود) علیه قاچاقچیان مواد مخدر در دریای کارائیب و اقیانوس آرام انجام داده است. تعدادی از این حملات در نزدیکی سواحل ونزوئلا رخ داده است و مقامات آمریکایی این قایق‌ها را به خارج کردن مواد مخدر از کشور برای صادرات به ایالات متحده متهم می‌کنند.
این در حالی است که به‌جز چند ویدئوی منتشر‌شده توسط پنتاگون، واشنگتن اطلاعات کمی در مورد کشتی‌های هدف‌قرار‌گرفته یا خدمه آنها ارائه داده است. منتقدان اقدامات ترامپ در کنگره می‌گویند که دولت آمریکا هنوز شواهد روشنی در تایید ادعاهای خود در رابطه با هدف قرار دادن کشتی‌های حامل مواد مخدر نشان نداده است.
ادامه همکاری در چارچوب‌های موجود
المانیتور در ادامه افزود: مقامات ایرانی در طول بحران موجود، حمایت خود را از ونزوئلا ابراز کرده‌اند. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در هفته‌های اخیر بارها ایالات متحده را محکوم کرده است. وی روز سه‌شنبه 12 آبان به خبرنگاران گفت که تهدیدهای ایالات متحده علیه ونزوئلا از نظر قانونی و سیاسی غیرقابل توجیه است. سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به سوالی درباره مطالب مطرح‌شده مبنی بر درخواست ونزوئلا از ایران برای حمایت از این کشور بیان کرد: «ونزوئلا به عنوان کشور مستقل با مردمانی مصمم حتما به‌خوبی از عهده دفاع از خود برخواهد آمد.»
این اظهارات از آن جهت اهمیت دارد که رسانه‌ها اخیرا مدعی شدند که در پی استقرار نیروهای نظامی آمریکا در دریای کارائیب، ونزوئلا از روسیه، چین و ایران درخواست کرده است تا به تقویت قابلیت‌های نظامی این کشور آمریکای لاتین کمک کنند. از سوی دیگر، رسانه‌های عبری نیز مدعی شدند که تهران درخواست کمک کاراکاس را رد کرده و اعلام کرده که حمایت‌های ایران تنها در چارچوب تعهدات موجود ادامه خواهد یافت.
در همین رابطه، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در پاسخ به سوال فرانس ۲۴ درباره مطالب مطرح‌شده مبنی بر درخواست ونزوئلا از ایران برای حمایت از این کشور بیان کرد: «ونزوئلا به‌عنوان کشور مستقل با مردمانی مصمم حتما به‌خوبی از عهده دفاع از خود برخواهند آمد. ما به‌عنوان کشوری که سابقه روابط خوب با این کشور داشتیم حتما در قالب موافقت‌نامه‌ها و تعهداتی که داریم همکاری‌ها را در حوزه‌های مختلف با این کشور ادامه خواهیم داد.»
این در حالی است که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در تاریخ 9 سپتامبر و اندکی پس از شروع حملات آمریکا، با مادورو تماس گرفت و به همتای ونزوئلایی خود گفت که ایران با تمام ظرفیت خود از حاکمیت و ملت ونزوئلا حمایت می‌کند. طی این تماس تلفنی، مادورو از حمایت ایران تشکر کرد و گفت که دو کشور متحدتر از همیشه هستند. المانیتور در ادامه اظهار کرد که مادورو ممکن است به حمایتی بیش از آنچه از ایران دریافت می‌کند، امیدوار باشد. اما در‌عین‌حال، ایران تاکید کرده که بنا ندارد خود را درگیر نزاع‌های احتمالی در دریای کارائیب کند.
اهمیت کاراکاس برای تهران
این گزارش در ادامه عنوان کرد: ایران در سال گذشته میلادی زمان قابل‌توجهی را صرف تقویت روابط با ونزوئلا کرده است. در همین رابطه، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی ایران، در ماه ژوئن به ونزوئلا سفر کرد که نشان‌دهنده تمایل ایران برای ایجاد یک بلوک ضد‌آمریکایی تلقی شد. از سوی دیگر، امیر سرتیپ عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع ایران، در نوامبر سال گذشته میلادی از ونزوئلا بازدید کرد و با مقامات بخش‌های صنعتی، انرژی و مالی در کاراکاس دیدارهایی داشت.
از یاد نباید برد که ایران و ونزوئلا در سال ۲۰۲۲ یک توافق‌نامه همکاری ۲۰ساله امضا کردند. این دو کشور تا حد زیادی به این دلیل که هر دو از سوی ایالات متحده تحریم شده‌اند، به یکدیگر احساس نزدیکی می‌کنند. با این حال، ایران و ونزوئلا هیچ اتحاد رسمی مشخصی ندارند، مراودات تجاری آنها نسبتا کوچک است و روابط نفتی دو کشور در سال‌های اخیر تضعیف شده است. ایران بین مارس و دسامبر ۲۰۲۴، ۴۰میلیون دلار کالا به ونزوئلا صادر کرده است. طبق گزارش رسانه‌ها، ونزوئلا در این مدت هیچ کالایی به ایران صادر نکرده است. طبق گزارش موسسه «رصدخانه پیچیدگی اقتصادی»، در سال ۲۰۲۳ایران 4.59میلیارد دلار به چین و 2.18میلیارد دلار به ترکیه صادرات داشته و ۱۰میلیارد دلار از چین و 5.78میلیارد دلار از امارات متحده عربی واردات داشته است.
همچنین رسانه‌های ایرانی در ماه ژوئن گزارش دادند که به‌زودی توافق تجارت آزاد با ونزوئلا نهایی خواهد شد، هرچند که این توافق هنوز به نتیجه مشخصی نرسیده است. المانیتور افزود: این دو کشور زمانی روابط انرژی قوی داشتند و ایران در سال ۲۰۲۰ ارسال سوخت به ونزوئلا را آغاز کرد. ونزوئلا دارای برخی از بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان است، اما به دلیل دهه‌ها تحریم، بی‌توجهی و سوءمدیریت، قابلیت‌های پالایشگاهی آن مختل شده است. در سال ۲۰۲۱، دو کشور به توافقی رسیدند که براساس آن ونزوئلا در ازای میعانات گازی ایران، نفت خام را به ایران ارسال کند.
اما روابط پس از کاهش تحریم‌های ایالات متحده علیه کاراکاس در سال ۲۰۲۲ کاهش یافت و ونزوئلا را بر آن داشت تا بخشی از صادرات نفت خود را از ایران منحرف کند. در واکنش به این موضوع، طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران به ونزوئلا از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳، ۴۲درصد کاهش یافت. این در حالی است که تخمین زده می‌شود ۹۰درصد صادرات نفت ایران اکنون به چین می‌رود و هیچ داده‌ای در مورد صادرات به ونزوئلا در دسترس نیست.
چنین به نظر می‌رسد که روابط ایران و ونزوئلا بیشتر بر اساس تجربیات مشترک شکل گرفته تا منافع اقتصادی و بعید به نظر می‌رسد که ادامه تنش‌ها در دریای کارائیب یا حتی شعله‌ورتر شدن آنها باعث شود که تهران خود را به این نزاع‌ها وارد کند.
منبع: دنیای اقتصاد
ثبت دیدگاه