در بحبوحه تنش‌های نظامی بی‌سابقه میان ایران و اسرائیل و در حالی که ایالات متحده نقشی پررنگ‌تر از همیشه در معادلات منطقه‌ای ایفا می‌کند، پرسشی کلیدی ذهن تحلیل‌گران و ناظران جهانی را به خود مشغول ساخته: سرنوشت اورانیوم غنی‌شده ایران چه شد؟ این پرسش اکنون به نقطه کانونی ابهام و نگرانی تبدیل شده است؛ جایی که روایت‌های رسمی متناقض و برآوردهای محتاطانه سرویس‌های اطلاعاتی موجی از سردرگمی و اختلاف‌نظر را رقم زده است.
جنگ سایه‌ها؛ نبرد پنهان بر سر اورانیوم غنی‌شده ایران ادامه دارد
در ۲۲ ژوئن، ایالات متحده مجموعه‌ای از حملات هوایی هدفمند را علیه سه مرکز کلیدی برنامه هسته‌ای ایران اجرا کرد: فردو، نطنز و اصفهان. این تأسیسات سال‌ها به عنوان قلب تپنده پروژه غنی‌سازی اورانیوم ایران و نقطه تمرکز اصلی مناقشه میان تهران و غرب شناخته می‌شدند. پس از این عملیات، واشنگتن به صراحت مدعی شد که توانمندی هسته‌ای ایران را به طور کامل نابود کرده است؛ ادعایی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با لحنی قاطع تکرار کرد و اعلام داشت: «حملات آمریکا نه تنها زیرساخت هسته‌ای ایران، بلکه تمامی ذخایر اورانیوم با غنای بالا را از بین برد.» در همین راستا، پیت هگست، وزیر دفاع ایالات متحده نیز تأکید کرد که این مراکز «به طور کامل منهدم شده‌اند.»
در این میان، اظهارات بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بار دیگر توجه رسانه‌ها و افکار عمومی را به خود معطوف کرده است. نتانیاهو در جریان سفر اخیرش به واشنگتن و در مصاحبه‌ای با شبکه «فاکس بیزنس» در تاریخ ۹ ژوئیه، آشکارا نسبت به سرنوشت ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران ابراز نگرانی کرد و تأکید داشت که این مسئله همچنان حل‌نشده باقی مانده است. زمانی که از او پرسیده شد آیا احتمال پنهان‌کاری ایران در مورد بخشی از این مواد وجود دارد، نتانیاهو تصریح کرد: «ما فکر می‌کنیم از محل اختفای این ذخایر باخبریم؛ عمده این مواد در زیر زمین دفن شده‌اند و شواهدی وجود ندارد که خلاف این را اثبات کند.»
بنیامین نتانیاهو همچنین در خصوص عملیات نظامی اخیر علیه ایران تأکید کرد: «تنها موردی که سراغش نرفتیم و از ابتدا هم می‌دانستیم به آن ورود نکرده‌ایم، همین اورانیوم غنی‌شده بود.» او برای آرامش‌بخشی به افکار عمومی اسرائیل، تاکید کرد: «مقدار اورانیوم غنی‌شده ایران به تنهایی برای تولید سلاح هسته‌ای کافی نیست؛ اگرچه این ماده عنصری کلیدی محسوب می‌شود، اما به خودی خود کفایت نمی‌کند.»
در همین ارتباط، یک مقام ارشد اسرائیلی که نخواست نامش فاش شود، در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز اعلام کرد: «ذخایر اورانیوم ایران در حدود ۴۰۰ کیلوگرم با غنای ۶۰ درصد هرگز جابه‌جا نشده‌اند و همچنان در همان سه مرکز هسته‌ای باقی مانده‌اند است.» او توضیح داد: «این ذخایر میان سایت‌های فردو، نطنز و اصفهان تقسیم شده‌اند و هیچ جابه‌جایی قابل‌توجهی اتفاق نیفتاده است. شاید ایرانی‌ها بتوانند به بخش اندکی از ذخایر در اصفهان دست یابند، اما این کار برایشان بسیار دشوار خواهد بود.»
جنگ اطلاعاتی؛ اختلاف دیدگاه آمریکا و اروپا درباره نتایج حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران
با این حال، دستگاه‌های اطلاعاتی ایالات متحده و اروپا تصویری محتاطانه‌تر از اوضاع ارائه می‌دهند. بر اساس گزارش اولیه آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا، حملات اخیر اگرچه خسارت جدی به سه سایت هسته‌ای ایران وارد کرده، اما موفق به نابودی کامل آن‌ها نشده است. نیکولا لرنر، رئیس سازمان اطلاعات خارجی فرانسه نیز در گفت‌وگویی با شبکه ال.سی.آی فرانسه تصریح کرد که این حملات «تنها توانسته برنامه هسته‌ای ایران را برای چند ماه به تعویق اندازد» و هشدار داد که بدون بازگشت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران، تشخیص سرنوشت دقیق اورانیوم غنی‌شده ممکن نخواهد بود. او تاکید کرد: «ما نشانه‌هایی درباره محل ذخیره‌سازی اورانیوم در اختیار داریم، اما تا زمانی که آژانس بار دیگر اجازه فعالیت در ایران نیابد، نمی‌توان از هیچ چیز مطمئن بود. بدون حضور بازرسان، نظارت واقعی امکان‌پذیر نیست.» لرنر همچنین اظهار داشت: «از مجموع حدود ۴۵۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده، احتمالاً تنها بخش کوچکی آسیب دیده و بخش عمده این ذخایر همچنان در اختیار نظام ایران قرار دارد.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نیز در اظهارات اخیر خود تأیید کرد که هرچند سه سایت اصلی هسته‌ای ایران «تا حدی تخریب شده‌اند»، اما با صراحت اعلام داشت: «با کمال صداقت باید بگویم نمی‌توان مدعی شد که همه چیز به طور کامل نابود شده یا هیچ‌چیز باقی نمانده است. اگر ایران اراده کند، می‌تواند مسیر پیشین را دوباره دنبال کند.»
ابهام پیرامون سرنوشت اورانیوم غنی‌شده زمانی تشدید می‌شود که به اظهارات ضدونقیض درباره کارایی بمب‌های نفوذگر آمریکا توجه کنیم. دو مقام آژانس کاهش تهدیدات دفاعی ایالات متحده که به طور خاص بر بمب‌های سنگرشکن جی بی یو ۵۷ برای هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای ایران کار کرده‌اند، اعلام کرده‌اند که هنوز مشخص نیست این بمب‌ها تا چه میزان توانسته‌اند به عمق مورد نظر نفوذ کنند.
بر اساس اظهارات نیکولا لرنر و رافائل گروسی، دستیابی به یک ارزیابی واقعی و نهایی از وضعیت تنها زمانی امکان‌پذیر خواهد بود که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجدداً به ایران بازگردند؛ در حالی که تهران تاکنون چنین اجازه‌ای را صادر نکرده است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، در بیانیه‌ای شفاف تأکید کرد: «ارزیابی جامع خسارت‌ها زمانی امکان‌پذیر خواهد بود که ایران اجازه ورود مجدد بازرسان به تأسیسات هسته‌ای خود را بدهد.»
با این حال، مقامات ایرانی آژانس را متهم می‌کنند که اطلاعات حساس کشور را در اختیار اسرائیل و آمریکا قرار داده و همزمان در محکومیت حملات هوایی اخیر به مراکز هسته‌ای ایران کوتاهی کرده است. این موضع را مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، صراحتاً اعلام کرد و در گفت‌وگو با رسانه‌های داخلی تصریح داشت: اگر آژانس انتظار همکاری دارد، باید به رفتار مبتنی بر «استانداردهای دوگانه» خود پایان دهد.
هشدار اروپا: بازگشت تحریم‌ها در صورت عدم توافق جدید هسته‌ای
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در گفت‌وگو با تاکر کارلسون، مجری محافظه‌کار آمریکایی، تاکید کرد که حملات اخیر ایالات متحده آسیب‌های قابل توجهی به سایت‌های هسته‌ای ایران وارد کرده و برخی مراکز تا حدی ویران شده‌اند که حتی بازرسان داخلی هنوز موفق به ارزیابی کامل میزان خسارت نشده‌اند. مسعود پزشکیان تأکید کرد: «ایران برای همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آمادگی دارد، اما حملات غیرقانونی آمریکا بسیاری از تأسیسات و تجهیزات ما را نابود کرده است.» او همچنین در گفت‌وگوی تلفنی با آنتونیو کوستا، رئیس شورای اروپا تصریح کرد که ادامه همکاری ایران با آژانس منوط به کنار گذاشتن رویکرد دوگانه این نهاد خواهد بود.
همزمان، یک دیپلمات فرانسوی هشدار داد در صورتی که توافق هسته‌ای جدیدی حاصل نشود که منافع امنیتی اروپا را تضمین کند، کشورهای اروپایی امکان دارد بار دیگر روند بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران را کلید بزنند.
شواهد و ارزیابی‌های موجود حاکی از آن است که اورانیوم غنی‌شده ایران نه به‌کلی از میان رفته و نه به طور کامل ناپدید شده است؛ بلکه این ذخایر، هرچند زیر آوار ناشی از حملات، همچنان در تأسیساتی مانند اصفهان و فردو باقی مانده‌اند. با این حال، دستیابی یا بازیابی این مواد به دلیل آسیب‌های گسترده ساختاری و پیچیدگی‌های فنی، فرایندی زمان‌بر خواهد بود که به منابع نیاز دارد. در حالی که ترامپ همچنان بر «تخریب کامل» سایت‌های هسته‌ای ایران اصرار دارد، مقام‌های اسرائیلی، فرانسوی و نهادهای بین‌المللی با احتیاط بیشتری سخن می‌گویند و تأکید دارند تا زمانی که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران بازنگردند، نمی‌توان قضاوتی قطعی درباره سرنوشت اورانیوم غنی‌شده ارائه داد.
در این فضای آکنده از ابهام و روایت‌های متضاد، پرسش کلیدی همچنان بی‌پاسخ باقی مانده است: اورانیوم غنی‌شده ایران اکنون کجاست و چه سرنوشتی در انتظار آن است؟ آنچه مسلم است اینکه این ماده حیاتی هنوز از میان نرفته و احتمالاً در دل تأسیسات زیرزمینی باقی مانده، اما هیچ‌کس نمی‌تواند به طور قطعی محل دقیق یا وضعیت فعلی آن را تأیید کند. هنوز نیز مشخص نیست ایران تا چه اندازه می‌خواهد به این ذخایر دسترسی پیدا کند و برنامه هسته‌ای خود را احیا نماید. اکنون همه نگاه‌ها به تصمیم تهران برای بازگشت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دوخته شده و تا آن زمان، این معمای سرنوشت‌ساز همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی خواهد ماند.
منبع: فرارو به نقل از القدس العربی
ثبت دیدگاه