ایران در اقدامی غیرمنتظره آمادگی خود را برای پرداختن به سرنوشت ذخایر اورانیوم با غنای بالا اعلام کرده است. این ذخایر که گمان می‌رود در تأسیسات هسته‌ای زیرزمینی هدف حملات هوایی آمریکا در ماه ژوئن قرار گرفته باشند، به کانون فشارهای اروپا بدل شده‌اند. کشورهای اروپایی خواستار شفاف‌سازی تهران درباره این اورانیوم، از سرگیری همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و بازگشت به گفت‌وگو با ایالات متحده شده‌اند. در مقابل، پیشنهاد شده است بازگشت تحریم‌های سازمان ملل به تعویق بیفتد. اکنون نشانه‌هایی وجود دارد که پیشرفت در این سه شرط اروپایی می‌تواند به دیپلماسی فرصت دهد و شاید مانع موج دوم حملات اسرائیل علیه ایران شود.
تغییر غیرمنتظره
بریتانیا، فرانسه و آلمان (موسوم به تروئیکای اروپا) در پایان ماه گذشته سازوکار موسوم به «ماشه» در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را فعال کردند و به ایران ۳۰ روز فرصت دادند تا امتیاز بدهد یا با بازگشت تمامی تحریم‌های لغوشده سازمان ملل مواجه شود. ایران این اقدام را غیرقانونی خوانده و هشدار داده است که ممکن است از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج شود.
در مذاکرات اخیر، تهران شروط اروپایی‌ها برای تمدید شش‌ماهه تعلیق «ماشه» را نپذیرفت و تأکید کرد مواد هسته‌ای آن غیرقابل دسترس است و بدون تضمین عدم تکرار بمباران‌های آمریکا، اقدامی برای بازیابی آن انجام نخواهد داد. با این حال، منابع سیاسی می‌گویند ابهام موجود درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده آخرین ابزار فشار ایران در برابر دولت دونالد ترامپ به شمار می‌رود و تصمیم‌گیرندگان در تهران نمی‌خواهند این اهرم را بی‌دلیل از دست بدهند، مگر آن‌که تبعات منفی آن بیش از منافعش باشد. ترامپ در عین حال مدعی است که برنامه هسته‌ای ایران در بمباران‌های ژوئن «نابود» شده، هرچند کارشناسان می‌گویند هنوز سرنوشت سایت‌های هدف و ذخایر اورانیوم روشن نیست.
امواج مدیا به نقل از منابع سیاسی مطلع در تهران مدعیند دیدار ۵ سپتامبر در قطر میان عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، و کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گسترده‌تر از آن‌چه گزارش شده بود بوده و طرفین وارد جزئیات توافق احتمالی شده‌اند. یک منبع عالی‌رتبه ایرانی به امواج مدیا گفته عراقچی «عناصر» یک توافق بالقوه را مطرح کرده و «پیشنهاد توافق موقت» را داده است؛ توافقی که به شفاف‌سازی درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران مربوط می‌شود. پیش از بمباران‌های اسرائیل و آمریکا در ژوئن، میزان این ذخایر حدود ۴۰۰ کیلوگرم برآورد شده بود.
همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
چرخش ایران در موضوع اورانیوم همزمان با پیشرفت در گفت‌وگو با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صورت می‌گیرد؛ دومین شرط اروپایی‌ها برای به تعویق‌انداختن «ماشه». یک منبع سیاسی در تهران گفته وزیر خارجه مصر در این مسیر «بسیار کمک‌کننده» بوده و امید است در ۹ سپتامبر در قاهره میان عراقچی و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، «توافق‌نامه‌ای» امضا شود.
طبق جزئیات مطرح‌شده، ایران یک ماه پس از امضای توافق‌نامه، گزارشی درباره ذخایر اورانیوم با غنای بالا به آژانس ارائه خواهد کرد. سپس، مذاکراتی برای چگونگی راستی‌آزمایی گزارش، از جمله از طریق بازرسی‌ها انجام خواهد شد. این منبع افزوده همه چیز باید به تأیید شورای عالی امنیت ملی برسد. با این حال، جریان‌های تندرو در تهران به‌شدت با اشتراک‌گذاری هرگونه اطلاعات با نهادهای خارجی مخالفت کرده‌اند و می‌گویند این اقدام می‌تواند به اسرائیل و آمریکا در ارزیابی خسارات یا شناسایی توان هسته‌ای باقی‌مانده ایران کمک کند.
بازگشایی مسیر دیپلماسی ایران و آمریکا
حرکت در مسیر سومین شرط اروپا – از سرگیری گفت‌وگو میان تهران و واشنگتن – به مطالبه ایران برای تضمین خودداری آمریکا از بمباران سایت‌های هسته‌ای در جریان مذاکرات گره خورده است. گفته می‌شود دولت ترامپ از ارائه چنین تضمینی خودداری کرده زیرا معتقد است این کار اهرم فشارش را کاهش می‌دهد.
این شرایط فرصت تازه‌ای برای ورود بازیگران ثالث، مانند روسیه، ایجاد کرده است. مسکو پیش‌نویس قطعنامه‌ای را در شورای امنیت سازمان ملل ارائه داده است که انقضای «ماشه» را شش ماه به عقب می‌اندازد. چنین اقدامی برای تصمیم‌گیرندگان ایرانی از نظر سیاسی قابل‌قبول‌تر خواهد بود، به‌ویژه اگر چین هم هم‌پشتیبانی کندو متن شامل بندی شود که مانع بازگشت تحریم‌ها تا بهار آینده گردد.
در همین حال، ایران برای نشست جاری شورای حکام آژانس پیش‌نویس قطعنامه‌ای را آماده می‌کند که هدف آن محکومیت حملات به تأسیسات هسته‌ای است؛ اقدامی که در صورت موفقیت می‌تواند مبنای تحقق شرط ایران برای دریافت «تضمین» مبنی بر عدم حمله مجدد آمریکا در جریان مذاکرات باشد و همزمان یکی از شروط کلیدی اروپا برای تعویق بازگشت تحریم‌ها را محقق کند.
از سوی دیگر، عمان – که امسال میزبان پنج دور گفت‌وگوی ایران و دولت ترامپ بوده – دوباره در حال تعامل با تهران بر سر احتمال ازسرگیری مذاکرات است. تازه‌ترین نمونه آن گفت‌وگوی تلفنی ۸ سپتامبر میان عراقچی و همتای عمانی‌اش بود.
چشم‌انداز
در این بازی چندلایه، پذیرش شرط شفاف‌سازی درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده، همکاری با آژانس و چراغ سبز به گفت‌وگو با آمریکا از سوی ایران، می‌تواند راه را برای تصویب طرح روسیه جهت تعویق «ماشه» در شورای امنیت هموار کند. در کنار آن، تصویب قطعنامه ایران در شورای حکام آژانس علیه حملات به تأسیسات هسته‌ای، زمینه را برای ازسرگیری مذاکرات تهران و واشنگتن فراهم خواهد ساخت.
هرچند وضعیت کنونی به‌مراتب پیچیده‌تر از شرایط پیش از حمله اسرائیل در ماه مه است، اما دیپلماسی همچنان زنده است. با این حال، این مسیر پرمخاطره همچنان در معرض تهدید تسلیحات آمریکایی قرار دارد – خواه به‌دست اسرائیل یا ایالات متحده.
منبع: اکوایران
ثبت دیدگاه