در روز سیزدهم اکتبر، چشم بسیاری از شهروندان اسرائیلی به صفحه نمایش‌ها دوخته شده بود. آتش‌بس در غزه به‌تازگی برقرار شده بود و آخرین گروه از بیست گروگان اسرائیلی از اسارت حماس آزاد شده بودند. در همین زمان، دونالد ترامپ که از او به‌عنوان معمار اصلی این توافق یاد می‌شد، بر سکوی سخنرانی کنست ایستاده بود. او در میان تشویق‌ها و نگاه‌های منتظر نمایندگان گفت: «این فقط پایان یک جنگ نیست؛ پایان دوره‌ای از ترور و مرگ است و آغاز عصری تازه از ایمان و امید.»
در سایه تمجید ترامپ؛ نتانیاهو و رؤیای تداوم قدرت در اسرائیل
در میان حاضران، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و میزبان رسمی ترامپ نشسته بود. ترامپ فرصت را از دست نداد تا از او قدردانی کند و گفت: «می‌خواهم سپاس خود را از مردی با شجاعت و میهن‌دوستی استثنایی ابراز کنم.» سپس از نخست‌وزیر خواست تا بایستد. نتانیاهو بلند شد، سرش را به نشانه تأیید تکان داد و لبخندی کوتاه زد. صحنه قابل‌توجهی بود؛ کمتر کسی تصور می‌کرد فردی که پس از حمله حماس به اسرائیل زیر فشار شدید انتقادات قرار داشت، دو سال بعد همچنان در قدرت باشد و آن‌هم کنار رئیس‌جمهوری ایالات متحده مورد ستایش قرار گیرد.
آخرین بار که اسرائیل در جریان حمله‌ای غافلگیرانه نخست‌وزیری چنین جایگاهی داشت، به دوران گولدا مئیر بازمی‌گشت؛ نخست‌وزیری که اندکی پس از آن بحران از قدرت کنار رفت. اما نتانیاهو مسیر دیگری انتخاب کرد. او هیچ مسئولیتی نپذیرفت و از استعفا خودداری کرد. به‌جای آن، ارتش و نهادهای اطلاعاتی را مقصر معرفی کرد، در برابر تشکیل کمیته تحقیق مقاومت نشان داد و برای حفظ دولت خود، دامنه جنگ را گسترش داد؛ حتی زمانی که نشانه‌های فرسودگی داخلی و فشارهای فزاینده خارجی آشکار شده بود.
در لحظه‌ای که ترامپ پشت تریبون کنست از نتانیاهو تمجید می‌کرد، نخست‌وزیر اسرائیل ذهنش جای دیگری بود: نبرد بعدی یعنی انتخابات. طبق تقویم سیاسی، انتخابات قرار است در اکتبر ۲۰۲۶ برگزار شود، اما احتمال برگزاری زودتر حتی در ماه ژوئن کاملاً وجود دارد. نتانیاهو سوگند خورده است بار دیگر نامزد شود و این‌بار نیز پیروز میدان بماند.
برای رسیدن به این هدف، او تلاش میکند جنگ را به‌عنوان «پیروزی بزرگ» معرفی کند و منتقدان خود را در نقش «دشمنان داخلی» نشان دهد. فراتر از این روایت‌سازی سیاسی، نتانیاهو در سال‌های اخیر تلاش کرده با تضعیف استقلال قوه قضاییه، تغییر ساختارهای سیاسی، نظامی و اطلاعاتی به نفع گروه‌های وفادار به خود و همچنین اعمال کنترل بر رسانه‌ها از طریق چارچوب‌های قانونی تازه، کشور را به سوی الگویی خودکامه‌تر سوق دهد.
انتخابات ۲۰۲۶ اسرائیل؛ همه‌پرسی بر سر بقا یا سقوط نتانیاهو؟
انتخابات پیشِ رو در اسرائیل عملاً به یک همه‌پرسی درباره تداوم حکومت نتانیاهو تبدیل خواهد شد. در نگاه نخست، چنین شرایطی می‌تواند به زیان نتانیاهو تمام شود. او در زمان حمله ۷ اکتبر در رأس دولت قرار داشت، وعده «پیروزی کامل» بر حماس تحقق نیافت و همچنان با پرونده‌های قضایی متعدد روبه‌رو است. با این وجود و حتی با وجود عقب‌بودن در نظرسنجی‌ها، همچنان این امکان مطرح است که بتواند بار دیگر پیروز شود.
نتانیاهو پایگاهی گسترده و وفادار در اختیار دارد؛ در مقابل، مخالفان او تنها در یک نکته هم‌صدا هستند: مخالفت با خود او. فراتر از این اشتراک، میان آنها وفاق جدی درباره مسائل سیاسی و امنیتی وجود ندارد. حتی اگر نتانیاهو نتواند اکثریت قاطع به دست آورد، ممکن است بتواند مانع شکل‌گیری اکثریتی منسجم از سوی رقبای خود شود. نتیجه چنین وضعیتی، دولتی موقت و شکننده خواهد بود؛ ساختاری که نتانیاهو پیش‌تر نیز نشان داده توانایی اثرگذاری و هدایت آن را دارد.
توصیف نتانیاهو به‌عنوان «چهره‌ای تفرقه‌افکن» تنها بخشی از واقعیت را بازتاب می‌دهد. برای حامیان او، نتانیاهو شخصیتی نجات‌بخش است؛ مبارزی در خط مقدم جنگ فرهنگی‌ای که جامعه یهودی اسرائیل را به دو اردوگاه تقسیم کرده است. او تلاش می کند نخبگان قدیمیِ سکولار، لیبرال و غرب‌گرا را با طبقه‌ای تازه جایگزین کند: محافظه‌کار، مذهبی و آشکارا ملی‌گرا؛ طبقه‌ای که مشکلی با اجرای قوانینی ندارد که به شکلی گسترده، تبعیض علیه غیر یهودیان را نهادینه میکند.
اما برای مخالفان، نتانیاهو سیاستمداری پوپولیست و عمیقاً فاسد است که برای دستیابی و حفظ قدرت از هر ابزاری از جمله دامن زدن حساب‌شده به شکاف‌های طبقاتی بهره می‌برد؛. از نگاه آنان، حتی در دوران جنگ نیز اهداف اصلی او کمتر به امنیت ملی مربوط می‌شود و بیشتر به تقویت چهره شخصی‌اش، رهایی از پرونده‌های کیفری و ماندن در قدرت هست. به بیان دیگر، مسئله محوری او نه نجات اسرائیل، بلکه نجات خود اوست.
اسرائیل بر لبه شمشیر؛ بازی خطرناک نتانیاهو با جنگ و انتخابات
جاه‌طلبی‌های خودکامه نتانیاهو به تدریج حمایت از او را کاهش داده است. از زمان اعلام طرح‌های مربوط به تغییرات قضایی، تقریباً تمامی نظرسنجی‌های مستقل نشان دادند که ائتلاف تحت رهبری لیکود دیگر توان کسب اکثریت را ندارد. نظرسنجی‌های کانال ۱۲ این روند را به‌خوبی نشان می‌دهد: در ماه مه ۲۰۲۳، ائتلاف نتانیاهو قادر بود ۵۲ کرسی از ۱۲۰ کرسی کنست را به دست آورد. تا دسامبر همان سال، چند ماه پس از حملات، این رقم به ۴۴ کرسی سقوط کرد. اما پس از ترور حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، دوباره به ۵۲ کرسی بازگشت و امروز نیز در همین حدود باقی مانده است.
با این حال، محبوبیت پایین ائتلاف به‌خودیِ خود به معنای شکست قطعی در انتخابات نیست؛ چرا که در ساختار پیچیده و چندپاره سیاست اسرائیل، پیروزی صرفاً به کسب آرا محدود نمی‌شود و به همان اندازه، توانایی جلوگیری از شکل‌گیری ائتلاف‌های جایگزین اهمیت دارد. نتانیاهو با چند مزیت وارد رقابت سال ۲۰۲۶ می‌شود. مهم‌ترین مزیت، جایگاه نخست‌وزیری است که به او کنترل مستقیم بر جنگ، بودجه و سیاست‌های مالیاتی می‌دهد. او می‌تواند با آغاز دور تازه‌ای از درگیری با حماس، حزب‌الله یا ایران، انتخابات را به تعویق بیندازد؛ یا از طریق کاهش مالیات و ارائه امتیازات اقتصادی، آرای بخش‌هایی از جامعه را به سوی خود جلب کند.
نتانیاهو از یک پایگاه سیاسی منسجم و وفادار برخوردار است؛ پایگاهی که چشم‌اندازی مشترک را دنبال میکند: برتری قوم یهود بر فلسطینیان، ایده گسترش قلمرو اسرائیل به کرانه باختری و غزه و حتی بخش‌هایی از سوریه، و مخالفت قاطع با تشکیل دولت مستقل فلسطینی. این جریان همچنین با هر نهادی که بتواند قدرت دولت را محدود کند سر سازگاری ندارد.
در نقطه مقابل، اپوزیسیون نتانیاهو پراکنده و چندپاره است. احزاب مخالف، اگرچه در مخالفت با شخص نتانیاهو و بلندپروازی‌های او هم‌صدا هستند، اما در حوزه سیاست، شکاف‌ها و اختلافات عمیق دارند. برخی در عمل با بخش‌هایی از دستور کار ملی‌گرایانه او همراهند و برخی دیگر به‌طور جدی در برابر آن ایستاده‌اند.
حتی در موضوع جنگ اخیر نیز بخش یهودی اپوزیسیون عملاً میدان را به نتانیاهو واگذار کرده است. یائیر گولان، ژنرال پیشین که باقی‌مانده‌های چپ صهیونیستی را در قالب حزب «دموکرات‌ها» سازماندهی کرده، گاهی حملات اسرائیل در غزه را با عباراتی تند توصیف کرده؛ از جمله این‌که «کشوری که کشتن نوزادان را به سرگرمی تبدیل کرده است.» با این حال، او نیز حاضر نیست به‌صراحت با جنگ مخالفت کند یا نسبت به رنج فلسطینیان همدلی علنی نشان دهد. گولان همچنان از راه‌حل دو دولت حمایت میکند، اما آن را در آینده‌ای دور ممکن می‌داند.
از سایه شاگرد تا رویارویی استاد؛ بنت در مسیر انتقام سیاسی
نیرومندترین رقیب نتانیاهو، نفتالی بنت، نخست‌وزیر پیشین اسرائیل است؛ سیاستمداری که از ژوئن ۲۰۲۱ تا ژوئن ۲۰۲۲ برای یک سال سلطه پانزده‌ساله نتانیاهو را متوقف کرد. بنت فردی جاه‌طلب، هدف‌محور و عاری از پرونده‌های فساد شخصی است. بنت دو جریان مهم در فرهنگ معاصر اسرائیل را در خود جمع کرده: ملی‌گرایی مذهبی و مادی‌گرایی سکولار. او به‌خوبی می‌داند که در نظام چندحزبی اسرائیل، کلید قدرت در توانایی جابه‌جایی میان ائتلاف‌ها و جذب نمایندگان ناراضی نهفته است.
نتانیاهو نیز سال‌ها همین تاکتیک را به کار بسته بود و با پیشنهاد وزارتخانه‌ها، حمایت رقبای بالقوه را جلب می‌کرد. بنت نیز برای سال‌ها در کابینه او حضور داشت (از ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۰)، تا آنکه به وزارت دفاع رسید و حتی از جناح راست از او پیشی گرفت. اما در سال ۲۰۲۱، او حرکت تاکتیکی بزرگی انجام داد: از راست عبور کرد و ائتلافی کم‌سابقه با یائیر لاپید تشکیل داد. همین مانور فرصت‌طلبانه او را به قدرت رساند.
این «دولت تغییر» اما تنها یک سال دوام آورد و سقوط آن مسیر بازگشت انتقام‌جویانه نتانیاهو را هموار کرد. با این حال، تشکیل چنین دولتی نشان داد که بنت توانایی عبور از شکاف‌های عمیق اجتماعی را دارد: میان راست و چپ، میان یهودیان و عرب‌ها، و میان مذهبی‌ها و سکولارها. شعار احتمالی او در انتخابات پیشِ رو می‌تواند چنین باشد: «نتانیاهو تفرقه می‌افکند، من متحد می‌کنم.»
با این همه، مسیر بنت بدون مانع نیست. او پس از پایان نخست‌وزیری از کنست کناره‌گیری کرده بود و تنها به‌تازگی اعلام بازگشت کرده است. هنوز تیم سیاسی منسجمی ندارد و رهبران پراکنده اپوزیسیون حتی بر سر گرفتن یک عکس مشترک نیز به توافق نرسیده‌اند. علاوه بر این، بنت اعلام کرده که مانند بسیاری دیگر از سیاستمداران، حاضر به ائتلاف با احزاب عرب نیست؛ موضوعی که در عمل می‌تواند تشکیل هرگونه اکثریت باثبات را دشوار کند.
خشونت پلیس و فرسودگی عمومی ناشی از جنگ باعث کاهش شدت اعتراض‌ها شده است. با این حال، شاید در نگاه اول درک این موضوع دشوار باشد که چرا بخشی از اسرائیلی‌ها همچنان خواهان بازگشت نتانیاهو هستند؛ اما حامیان او این تحقیقات و فشارها را بخشی از «توطئه‌ای از سوی دولت پنهان» برای جلوگیری از شکل‌گیری «تئوکراسی یهودی مطلوب‌شان» می‌بینند.
از این نظر، آنان شباهتی آشکار با سرسخت‌ترین هواداران دونالد ترامپ دارند. هر دو رهبر از الگوی سیاسی مشابهی بهره می‌برند. و در کشوری که حمایت ایالات متحده حیاتی است، نتانیاهو پشتوانه ترامپ را دارد. ترامپ حتی محاکمه‌های او را «شکار جادوگران» خوانده است؛ همان عبارتی که درباره پرونده‌های خود به کار برده بود. او در سخنرانی‌اش در کنست، از رئیس‌جمهور اسرائیل خواست نتانیاهو را عفو کند. از این رو، تعجبی نداشت که نتانیاهو هنگام سخنرانی ترامپ لبخند بزند؛ حتی در حالی که خود را برای دشوارترین و تازه‌ترین نبرد سیاسی زندگی‌اش آماده می‌کرد. پیروزی در انتخابات پیشِ رو شاید دشوارتر از جنگیدن با حماس باشد. اما این عرصه برای نتانیاهو آشنا است؛ او بازمانده‌ای تمام‌عیار است و ممکن است بار دیگر پیروز شود.
منبع: فرارو به نقل از فارن افرز
ثبت دیدگاه