بامداد روز یکشنبه، پس از شکست گفت‌وگوهای لحظه آخری تهران با سه کشور اروپایی – بریتانیا، فرانسه و آلمان – سازمان ملل تحریم‌های خود علیه ایران را بازگرداند؛ تازه‌ترین فصل از دهه‌ها مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران.
این تحریم‌ها شامل مسدود شدن دوباره دارایی‌های ایران در خارج، توقف معاملات تسلیحاتی با تهران و مجازات هرگونه تلاش برای توسعه برنامه موشکی بالستیک ایران است. این اقدامات از طریق سازوکار موسوم به «ماشه» در برجام سال ۲۰۱۵ فعال می‌شود و در شرایطی صورت می‌گیرد که اقتصاد ایران از پیش تحت فشار شدید قرار دارد.
به نوشته واشنگتن پست، ارزش ریال به پایین‌ترین سطح خود رسیده و فشار بر قیمت‌ها را تشدید کرده است. همزمان، نگرانی‌ها از دور تازه‌ای از درگیری میان ایران و اسرائیل ـ و احتمالاً ایالات متحده ـ افزایش یافته است و ظاهرا سایت‌های موشکی که در جنگ ۱۲ روزه ماه ژوئن هدف قرار گرفتند، اکنون در حال بازسازی هستند.
اسماعیل کوثری، نماینده مجلس، در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: «مجلس موضوع خروج از ان‌پی‌تی را بررسی خواهد کرد و درباره آن تصمیم می‌گیرد.» محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس نیز در آغاز جلسه روز یکشنبه هشدار داد: «اعلام می‌کنیم اگر هر کشوری بخواهد براساس این قطعنامه‌های غیرقانونی علیه ایران اقدامی انجام دهد، با واکنش جدی متقابل ایران مواجه خواهد شد. سه کشور اروپایی که آغازگر این اقدام غیرقانونی بوده‌اند نیز با پاسخ ایران روبه‌رو خواهند شد».
اروپا و «مکانیسم ماشه»
فرانسه، آلمان و بریتانیا ۳۰ روز پیش سازوکار ماشه را به بهانه محدودتر شدن نظارت آژانس بر برنامه هسته‌ای ایران و بن‌بست در مذاکرات تهران و واشنگتن فعال کردند. ایران پس از جنگ با اسرائیل در ژوئن ـ که در جریان آن آمریکا نیز برخی سایت‌های هسته‌ای ایران را هدف قرار داد ـ نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بیش از پیش محدود کرد.
سه کشور اروپایی روز یکشنبه ادعا کردن «همواره تلاش کرده‌اند از فعال‌سازی ماشه اجتناب کنند، اما ایران به بازرسان آژانس اجازه بازگشت به سایت‌های هسته‌ای را نداده و گزارشی درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده ارائه نکرده است. هیچ برنامه صلح‌آمیزی در جهان اورانیوم را در این سطح غنی‌سازی نمی‌کند».
در پاسخ به این پرسش که آیا خروج ایران از ان‌پی‌تی به معنای حرکت به سمت ساخت بمب است، کوثری گفت: «خیر، این موضوع به آن معنا نیست. این مسئله به‌طور جداگانه در آینده بررسی خواهد شد و در صورت لزوم می‌تواند در دستور کار قرار گیرد».
تهران استدلال می‌کند سه کشور اروپایی نباید مجاز به اجرای مکانیسم ماشه باشند، چراکه آمریکا در سال ۲۰۱۸ به طور یکجانبه از برجام خارج شد. عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، پیش از اعمال تحریم‌ها در گفت‌وگو با تلویزیون دولتی تأکید کرد: «این تحریم‌ها برای ما خسارت‌هایی خواهد داشت، اما رسانه‌های غربی آن را بسیار بزرگ‌تر از واقعیت جلوه داده‌اند. آن‌ها تلاش می‌کنند هیولایی بسازند تا مردم ایران را بترسانند و دولت و سیاست خارجی ما را وادار به امتیازدهی کنند».
فرض خطرناک ترامپ
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، از اقدام سه کشور اروپایی تمجید کرد و آن را «نمونه‌ای از رهبری قاطع جهانی» دانست و تأکید کرد «دیپلماسی همچنان گزینه‌ای روی میز است. برای تحقق این امر، ایران باید مذاکرات مستقیم را بپذیرد.»
با این حال، هنوز مشخص نیست تهران چگونه به تحریم‌های تازه واکنش نشان خواهد داد. کِلسی داونپورت، کارشناس کنترل تسلیحات هشدار داد: «دولت ترامپ تصور می‌کند پس از حملات اخیر دست بالاتری دارد و می‌تواند منتظر بازگشت ایران به میز مذاکره باشد. اما با توجه به دانش هسته‌ای ایران و مواد موجود در این کشور، این یک فرض بسیار خطرناک است. در کوتاه‌مدت، اخراج آژانس خطر محاسبات اشتباه را افزایش می‌دهد. آمریکا یا اسرائیل می‌توانند نبود بازرسی‌ها را بهانه‌ای برای حملات بیشتر قرار دهند».
تنگنای تهران
به نوشته رویترز، چهار مقام ایرانی و دو منبع مطلع پیش‌بینی کرده‌اند که بدون گشایش در مذاکرات با غرب، انزوای اقتصادی ایران شدت بیشتری خواهد گرفت و نارضایتی عمومی را برخواهد انگیخت. با این حال، پذیرش خواسته‌های غرب نیز می‌تواند در صفوف حاکمیت شکاف ایجاد کند و باورهای انقلابی درباره «تسلیم نشدن در برابر فشار غرب» را زیر سؤال ببرد.
به نوشته این خبرگزاری، یک مقام دیگر نیز افزود: نگرانی‌ها در تهران از احتمال حملات دوباره اسرائیل به سایت‌های هسته‌ای ایران در صورت شکست دیپلماسی هسته‌ای رو به افزایش است. جنگ ۱۲ روزه در ماه ژوئن، که با حملات هوایی اسرائیل آغاز شد و سپس با بمباران سه تأسیسات هسته‌ای ایران توسط آمریکا ادامه یافت، شوکی جدی به تهران وارد کرد؛ جنگی که درست یک روز پیش از دور ششم مذاکرات تهران و واشنگتن بر سر برنامه هسته‌ای آغاز شد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل هشدار داده‌اند اگر ایران بار دیگر غنی‌سازی اورانیوم را از سر بگیرد، در هدف قرار دادن تأسیسات ایران تردید نخواهند کرد. غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، نماینده پیشین مجلس، پنجشنبه به رسانه‌های داخلی گفت: «با توجه به رویکرد تهاجمی اسرائیل و حمایت قوی آمریکا از آن، احتمال وقوع جنگ بالاست».
تحریم‌ها و خطوط قرمز تهران
سه کشور اروپایی ۲۸ اوت «مکانیسم ماشه» را فعال و ایران را به نقض برجام متهم کردند. این تحریم‌ها روز شنبه و پس از ناکامی تلاش‌ها در مجمع عمومی سازمان ملل برای تعویق آن، اجرایی شد. آمریکا، متحدان اروپایی‌اش و اسرائیل مدعی‌اند تهران از برنامه هسته‌ای به‌عنوان پوششی برای دستیابی به توان تولید سلاح هسته‌ای استفاده می‌کند، اما ایران تأکید دارد برنامه‌اش صرفاً صلح‌آمیز است.
مقام‌های ایرانی می‌گویند بازگشت تحریم‌های سازمان ملل آن‌ها را به اتخاذ مواضع سخت‌گیرانه‌تر در حوزه هسته‌ای سوق خواهد داد. یک مقام پیشین میانه‌رو تردید دارد ایران دست به اقدامات شدید بزند، زیرا تصمیم‌گیرندگان ریسک‌ها را در شرایط فعلی منطقه‌ای، فشار داخلی و هزینه‌های احتمالی تشدید تنش به‌خوبی درک می‌کند.
شکاف‌ها در میان نخبگان سیاسی ایران عمیق‌تر شده است؛ برخی خواهان رویکرد سخت‌ترند، اما دیگران بیم دارند این روند به فروپاشی منجر شود. یک مقام دیگر گفت: «با کارزار فشار حداکثری ترامپ که از فوریه با تحریم‌های تازه و تهدید به اقدام نظامی احیا شد، برخی تصمیم‌گیران در تهران معتقدند حفظ وضع موجود – نه جنگ، نه توافق و ادامه مذاکرات – بهترین گزینه است، بدون دادن امتیازات بیشتر».
تحریم‌های سازمان ملل ممکن است فشار اقتصادی بر ایران را افزایش دهد و تجارت با کشورهایی را که تاکنون تحریم‌های یکجانبه آمریکا را نادیده می‌گرفتند، بیش از پیش محدود کند. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌هایی بر بخش‌های نفت، بانک و مالی ایران، تحریم تسلیحاتی، ممنوعیت غنی‌سازی و بازفرآوری اورانیوم، ممنوعیت فعالیت‌های مرتبط با موشک‌های بالستیک دارای قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای، انسداد جهانی دارایی‌ها و ممنوعیت سفر افراد و نهادهای ایرانی است.
منبع: اکوایران
ثبت دیدگاه