اخبار اخیر حاکی از آن است که جمهوری آذربایجان برای اواخر آبان سال جاری میزبان هفتادمین سالگرد تجمع خاخام‌های اروپایی خواهد بود و انتظار می‌رود نمایندگانی از اسرائیل در این اجلاس حضور داشته باشند. این نخستین بار است که چنین رویدادی در یک کشور مسلمان شیعه برگزار می‌شود. با توجه به گزارش سایت‌های یهودی، برگزاری این اجلاس در باکو نه تنها یک نقطه عطف مذهبی، بلکه گامی فراتر در راستای تقویت روابط سیاسی و اقتصادی میان باکو و تل‌آویو محسوب می‌شود. افزایش پروازهای مستقیم بین باکو و تل‌آویو و همکاری‌های شرکت‌های هواپیمایی دو کشور، نشانه‌ای آشکار از عادی‌سازی روابط است که پیامدهای امنیتی قابل توجهی برای منطقه دارد.
علی‌اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل رهبر انقلاب در یادداشتی این اقدام را «ضد اسلامی» و مایه تاسف دانسته و تاکید کرده که مردم مسلمان آذربایجان و قفقاز به هیچ عنوان چنین تحرکاتی را نمی‌پذیرند. حضور فعال اسرائیل در آذربایجان می‌تواند زمینه نفوذ اطلاعاتی، اقتصادی و نظامی را فراهم کند و این امر، امنیت ملی کشورهای همسایه و ثبات منطقه را تهدید خواهد کرد. در واقع، اقدام باکو در میزبانی خاخام‌ها و تسهیل پروازهای مستقیم با اسرائیل، یک «زنگ هشدار امنیتی» برای جمهوری اسلامی ایران و کشورهای مسلمان همسایه محسوب می‌شود.
احتمال پیوستن آذربایجان به توافق ابراهیم و تهدید وحدت اسلامی
احتمال پیوستن آذربایجان به توافق ابراهیم و پیامدهای آن برای وحدت اسلامی از جمله موضوعات مهمی است که مورد توجه ناظران سیاسی و کارشناسان منطقه‌ای قرار گرفته است. علی‌اکبر ولایتی در بخشی از یادداشت اخیر خود بر این نکته تاکید کرده که هدف احتمالی اجلاس خاخام‌های یهودی در باکو، ایجاد زمینه برای اضافه کردن آذربایجان به چارچوب توافق ابراهیم است؛ پیمانی که برخی کشورهای عربی با اسرائیل منعقد کرده و روابط سیاسی، اقتصادی و امنیتی رسمی با تل‌آویو برقرار کرده‌اند. این اقدام نه تنها می‌تواند مواضع تاریخی مسلمانان آذربایجان و قفقاز را در قبال اسرائیل به چالش بکشد، بلکه زمینه نفوذ سیاسی، اطلاعاتی و اقتصادی اسرائیل در آسیای مرکزی را نیز فراهم خواهد کرد.
پیوستن آذربایجان به چنین توافقی، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای ثبات منطقه‌ای داشته باشد. نخست آنکه این اقدام می‌تواند همگرایی سیاسی و فرهنگی مسلمانان در جنوب قفقاز و آسیای مرکزی را تضعیف کند و شکاف‌هایی میان کشورهای مسلمان ایجاد نماید. دوم، تقویت روابط با اسرائیل در شرایطی که جنایات گسترده این رژیم علیه فلسطینیان و مردم غزه در حال ادامه است، نه تنها وجهه اسلامی و تاریخی آذربایجان را زیر سوال می‌برد، بلکه احتمال واکنش منفی داخلی و اعتراضات اجتماعی را نیز افزایش می‌دهد.
از منظر امنیت ملی، پیوستن به توافق ابراهیم می‌تواند آذربایجان را به نقطه تمرکز نفوذ بیگانگان و ابزار فشار بین‌المللی تبدیل کند. ولایتی هشدار می‌دهد که چنین اقداماتی، در حالی که مردم این کشور قرن‌ها پایبند به سنت های دینی بوده‌اند، مغایر با مصالح و امنیت ملی آذربایجان است و می‌تواند تبعاتی جدی برای ثبات داخلی و روابط منطقه‌ای این کشور داشته باشد. بنابراین، هم از دیدگاه سیاسی و هم امنیتی، هرگونه حرکت به سمت توافق ابراهیم نیازمند تحلیل دقیق و توجه به حساسیت‌های دینی و تاریخی منطقه است تا از آسیب‌های احتمالی پیشگیری شود.
پوست اندازی مخرب باکو در منطقه
پذیرایی جمهوری آذربایجان از خاخام‌های اروپایی و حضور نمایندگان اسرائیل در باکو، در کنار توافق سه‌جانبه آمریکا، آذربایجان و ارمنستان برای تحقق «کوریدور ترامپ»، نشان‌دهنده تغییری جدی در رویکرد ژئوپلیتیک و امنیتی باکو است. این اقدام‌ها حکایت از یک پوست‌اندازی آشکار دارد؛ دولت آذربایجان تلاش می‌کند نقش خود را در معادلات منطقه‌ای بازتعریف کرده و از ظرفیت‌های بین‌المللی برای تثبیت جایگاه خود بهره ببرد، حتی اگر این به قیمت ایجاد حساسیت مذهبی و امنیتی در همسایگی ایران تمام شود.
از منظر امنیتی، میزبانی خاخام‌ها و افزایش روابط مستقیم با اسرائیل می‌تواند زمینه نفوذ اطلاعاتی، اقتصادی و حتی نظامی اسرائیل را در منطقه فراهم کند. این نفوذ بالقوه، همراه با توافق کوریدور ترامپ، نشان می‌دهد باکو به دنبال توسعه شبکه‌های ژئوپلیتیک است که می‌تواند تعادل امنیتی جنوب قفقاز را به هم بریزد. کوریدور ترامپ، با ایجاد مسیرهای جدید ترانزیتی و پیوندهای مستقیم با آمریکا و کشورهای ثالث، احتمالاً قدرت مانور آذربایجان را افزایش داده و استقلال سیاسی آن را در تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای تقویت می‌کند، اما همزمان حساسیت‌های امنیتی ایران و روسیه را نیز برمی‌انگیزد.
این ترکیب اقدامات، از هم اکنون تهدیدات بالقوه‌ای را به بالفعل نزدیک می‌کند. باکو نشان می‌دهد که می‌تواند همزمان روابط اقتصادی و نظامی خود با غرب و اسرائیل را توسعه دهد و در عین حال از ظرفیت‌های منطقه‌ای برای تقویت جایگاه خود استفاده کند. بنابراین، هرگونه تحلیل امنیتی نسبت به جنوب قفقاز باید از همین منظر باشد؛ تغییرات سریع در مناسبات باکو و اتخاذ سیاست‌های چندجانبه، احتمال خطرات ناخواسته برای ثبات منطقه‌ای را افزایش داده و ایران و دیگر کشورهای همسایه را ملزم به آماده‌سازی راهبردهای پیشگیرانه و دقیق می‌کند.
منبع: دیپلماسی ایرانی
ثبت دیدگاه