در دو سال گذشته، اسرائیل به‌صورت نظام‌مند به ترور رهبران ارشد دشمنان قدرتمند خود، از حماس تا حزب‌الله پرداخته است. با این حال، هنوز نتوانسته یکی از آن‌ها را از میان بردارد.
در پناه غارها
به نوشته نشریه وال‌استریت ژورنال، عبدالملک الحوثی، رهبر ریزنقش و کم‌حرف جنبش حوثی‌های یمن، با پناه‌گرفتن در غارها و دوری از انظار عمومی، از حملات بی‌امان اسرائیل، آمریکا و دیگر قدرت‌های منطقه جان سالم به در برده است. او که با تکیه بر حمایت ایران جنبش شورشی خود را در یمن حفظ کرده، بیش از یک دهه است که در مقام فرمانده نیروهای حوثی، راهبردی ثابت را دنبال می‌کند: به چالش کشیدن دشمنان قدرتمندتر با حملات موشکی جسورانه و قمار بر این باور که طرف مقابل، چیزهای بیشتری برای از دست دادن دارد.
به گفته مقام‌های اسرائیلی، انتظار می‌رود الحوثی همین مسیر را ادامه دهد، به‌ویژه اکنون که جنگ غزه چهره او را در جهان عرب برجسته‌تر کرده و بسیاری او را یک مدافع معتبر آرمان فلسطین می‌دانند. در اواخر سپتامبر، در حالی که اسرائیل و کشورهای عربی از طرح دونالد ترامپ برای پایان دادن به جنگ غزه حمایت می‌کردند، حوثی‌ها با موشک کروز به یک کشتی با پرچم هلند حمله کردند، اقدامی که ادامه کمپینی بود که طی دو سال اخیر، یک مسیر حیاتی دریانوردی را مختل کرده و آمریکا را به نبردهای دریایی مستقیم کشاند.
جنگ وجودی با اسرائیل
الحوثی گفته است هر آتش‌بسی را که متحدان فلسطینی‌اش، حماس، امضا کنند، محترم خواهد شمرد. اما فارغ از نتیجه مذاکرات، انتظار می‌رود حوثی‌ها جنگ مذهبی خود علیه اسرائیل و آمریکا را ادامه دهند. شعار رسمی این گروه که در تجمع‌هایشان تکرار می‌شود چنین است: «خدا بزرگ است، مرگ بر آمریکا، مرگ بر اسرائیل، لعنت بر یهود، پیروزی از آنِ اسلام است».
در دیدارهای خصوصی، مقام‌هایی از مصر، قطر و عربستان در ماه‌های اخیر بارها تلاش کرده‌اند رهبران حوثی را متقاعد کنند که حملات به اسرائیل و کشتی‌های دریای سرخ را متوقف کنند و به ایفای نقش محدودتری در درگیری‌های منطقه بازگردند. اما منابع آگاه می‌گویند این گروه همواره این خواسته‌ها را رد کرده است. ایپریل لانگلی الی، دیپلمات پیشین سازمان ملل که با رهبران حوثی در ارتباط بوده، گفت: «آن‌ها واقعاً به جهاد برای پاک کردن اسرائیل از آن سرزمین باور دارند و به پیشروی ادامه خواهند داد».
در همین حال، توجه جهانی به او جسارت بیشتری داده است. الحوثی که به‌صورت هفتگی از محل نامعلومی از طریق ویدیو سخنرانی می‌کند، به برجسته‌ترین رهبر عربِ مدافع فلسطینی‌ها تبدیل شده است. او در یکی از سخنرانی‌های خود در ماه مارس گفت: «اگر جهان اسلام در برابر نابودی فلسطینی‌ها سکوت کند، تنها آمریکا و اسرائیل را برای ارتکاب جنایت‌های بیشتر جسورتر خواهد کرد».
طبق نظرسنجی تازه‌ای از «مرکز پژوهش‌های سیاست و افکار عمومی فلسطین»، محبوبیت حوثی‌ها در میان فلسطینی‌ها اکنون از هر گروه شبه‌نظامی یا دولت منطقه‌ای دیگری بیشتر است. از آغاز جنگ، تصویر عبدالملک الحوثی بر پوسترهایی در استانبول، تونس و تهران دیده می‌شود. در پایتخت‌های غربی نیز جوانان در اعتراض به جنگ غزه با شعارهایی در حمایت از حوثی‌ها تظاهرات کرده‌اند.
به گزارش سازمان ملل، روند جذب نیرو در این گروه در سال‌های اخیر جهش چشمگیری داشته و شمار جنگجویان آن تا پایان سال ۲۰۲۴ به حدود ۳۵۰ هزار نفر رسیده است؛ در حالی‌که در سال ۲۰۱۵ تنها ۳۰ هزار نفر بودند. حوثی‌ها تنها بر حدود یک‌سوم خاک یمن کنترل دارند، اما این مناطق شامل بنادر، شرکت‌های دولتی و دارایی‌های اقتصادی مهمی است که به گفته پژوهشگران، سالانه تا دو میلیارد دلار درآمد برای گروه به همراه دارد. زرادخانه آن‌ها شامل پهپاد، موشک کروز، مین‌های دریایی و قایق‌های تندرو است. عبدالملک الحوثی که گمان می‌رود حدود ۴۵ سال داشته باشد، برای پیروان سرسختش پدری معنوی است که از نوادگان پیامبر اسلام است.
سازمان‌های حقوق بشری مدعی شده‌اند که حوثی‌ها از کودکان سربازگیری می‌کنند و در صنعا برای نوجوانان دوره‌های «فرهنگی» برگزار می‌کنند که در آن سخنان و نوشته‌هایی مبنی بر لزوم از بین بردن نفوذ غرب و حمایت از آرمان فلسطین آموزش داده می‌شود. یکی از شرکت‌کنندگان این دوره‌ها در گفت‌وگو با وال‌استریت ژورنال گفت: «ما واقعاً به عبدالملک ایمان داریم. دستورات او را فرمان خدا می‌دانیم و آماده‌ایم از آن پیروی کنیم». او که بعداً به صف حوثی‌ها پیوست، افزود: «وقتی اسلحه به دست می‌گیری، فرمان می‌دهی، تصمیم می‌گیری، گاهی حتی حقوق می‌گیری یا شغلی بهت پیشنهاد می‌شود. در کشوری مثل یمن چه چیزی بهتر از این می‌خواهی؟»
از حاشیه به متن
تا ده سال پیش، عبدالملک الحوثی و گروهش حتی در داخل یمن نیز نیرویی حاشیه‌ای به شمار می‌رفتند و در محاسبات اطلاعاتی اسرائیل جایی نداشتند. اما به گفته ناظران، در اواخر اوت اسرائیل به موفقیتی اطلاعاتی دست یافت و از جلسه قریب‌الوقوع دولت حوثی باخبر شد. ساعاتی بعد، جنگنده‌های اسرائیلی تالار کنفرانسی در صنعا را هدف قرار دادند و دست‌کم ۱۲ مقام دولتی از جمله نخست‌وزیر و وزیر خارجه را ترور کردند. به گفته مقام‌های اسرائیلی، در این حمله رئیس ستاد ارتش حوثی‌ها نیز کشته شد. با این حال، حمله اسرائیل نتوانست این گروه را متوقف کند یا توان عملیاتی آن‌ها را در حمله به اسرائیل کاهش دهد.
الحوثی با وسواس فراوان مکان اقامت خود را مخفی نگه می‌دارد و تنها از طریق ویدیو در خانه‌های امن با دیگران دیدار می‌کند. دیپلمات‌هایی که با او دیدار داشته‌اند، مجبور شده‌اند تلفن‌های خود را تحویل دهند و از مسیرهای پیچ‌در‌پیچ عبور کنند تا در اتاقی کوچک روبه‌روی صفحه‌ای ظاهر شوند که الحوثی از آن طریق ویدیوکنفرانس برگزار می‌کرد.
حوثی‌ها نخستین بار در دهه ۱۹۹۰ در یمن، در جنوبی‌ترین نقطه شبه‌جزیره عربستان، به عنوان نیرویی تأثیرگذار ظاهر شدند. فرقه زیدیِ آن‌ها – شاخه‌ای از تشیع – حدود هزار سال بر شمال یمن حکومت کرده بود تا اینکه در سال ۱۹۶۲ با کودتای نظامی از قدرت کنار گذاشته شد. بسیاری از زیدی‌ها که نزدیک به یک‌سوم جمعیت یمن را تشکیل می‌دادند، پس از آن احساس حاشیه‌نشینی کردند.
با بهره‌گیری از حس سرخوردگی زیدی‌ها، حسین بدرالدین الحوثی، برادر بزرگ‌تر عبدالملک، جنبشی دینی-سیاسی به راه انداخت که هدفش پاک‌سازی یمن از نفوذ غرب و حمایت از فلسطینی‌ها بود. این جنبش خیلی زود میان جوانانی که از دولت وقت یمن – هم‌پیمان با گروه‌های سنی رقیب و متحد واشنگتن در «جنگ علیه ترور» – ناراضی بودند، طرفدار پیدا کرد.
منتخب خدا
حسین الحوثی همچنین مفهومی تازه را در میان زیدی‌ها ترویج کرد: ایده‌ی «پیشوای هدایت‌شده»، رهبری واحد که از سوی خدا برگزیده می‌شود تا حکومت کند. تا آن زمان، امامان زیدی بر اساس دانش دینی و جایگاه مذهبی‌شان به رهبری می‌رسیدند. حسین الحوثی این ایده را از الگوی ایران پس از انقلاب ۱۹۷۹ و رهبری آیت‌الله روح‌الله خمینی اقتباس کرد، که هم رهبر سیاسی و هم مرجع مذهبی کشور بود.
در سال ۲۰۰۴، حسین الحوثی در درگیری با نیروهای دولتی کشته شد. در آن زمان عبدالملک جوانی آرام و لاغراندام در اوایل بیست‌سالگی بود و در جامعه قبیله‌ای یمن، فاقد بسیاری از ویژگی‌های ظاهری برای رهبری بود. اما عبدالملک به‌سرعت خود را متمایز کرد: او پیروان برادرش را در غارهای اطراف پایگاه اصلی‌شان در استان صعده گرد آورد و نبردهای چریکی علیه دولت را رهبری کرد. او همچنین ایده‌ی «برگزیده بودن از سوی خدا و جانشینی پیامبر» را پذیرفت و تبلیغ کرد. محمد البخیتی، سخنگوی سابق حوثی‌ها گفت: «خودش در میدان نبرد فرماندهی می‌کرد. همان زمان بود که مردم گفتند “این مرد را خدا انتخاب کرده است”.»
چند سال بعد، در آشوب بهار عربی، حوثی‌ها کنترل کامل استان صعده را در دست گرفتند. در همان دوران، جمال بنعمر، نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن (۲۰۱۴-۲۰۱۱)، یکی از معدود دیپلمات‌های خارجی بود که موفق شد با عبدالملک الحوثی حضوری دیدار کند. او می‌گوید نخستین دیدارشان در خانه‌ای امن و ساده در صعده انجام شد؛ شهری که زیر آتش نیروهای دولتی ویران شده بود و شمار زیادی از ساکنانش دچار قطع عضو بودند. جنگجویان حوثی با صندل و سلاح‌های زنگ‌زده کلاشنیکف دیده می‌شدند. بنعمر که اکنون رئیس مرکز بین‌المللی ابتکارات گفت‌وگو در نیویورک است، می‌گوید الحوثی با وجود آنکه تجربه سفر چندانی نداشت، برای سن خود پخته و به‌طور غیرمنتظره‌ای مؤدب بود: «او رهبر یک گروه شبه‌نظامی سرسخت بود، اما رفتاری نرم و خوش‌برخورد داشت».
حمایت ایران
با وجود چهره آرامش، عبدالملک الحوثی ذهنی استراتژیک و بی‌رحم داشت. او به‌زودی روابط نزدیک‌تری با حامیانی برقرار کرد که می‌توانستند صعود گروهش را تسهیل کنند. در آن زمان، ایران در حال گسترش شبکه‌ای از متحدان منطقه‌ای بود و بنا بر گفته‌ی بخیتی، در ابتدا از طرق مختلف از حوثی‌ها حمایت کرد. طبق گزارش وزارت خارجه آمریکا، در دهه بعد، ایران صدها میلیون دلار برای کمک به حوثی‌ها هزینه کرد.
در سال ۲۰۱۴، حوثی‌ها پایتخت، صنعا، را تصرف کردند. این پیشروی، زنگ خطر را برای کشورهای خلیج فارس به صدا درآورد که از حضور یک متحد شیعه ایران در شبه‌جزیره عربستان بیم داشتند. در نتیجه، ائتلافی از کشورهای عرب سنی به رهبری عربستان سعودی و امارات متحده عربی، با هدف بازگرداندن دولت سرنگون‌شده، حملات هوایی علیه مواضع حوثی‌ها آغاز کرد.
با وجود فشارها، الحوثی با تکیه بر حمایت ایران دوام آورد و با پهپادها و موشک‌های ارزان‌قیمت به خاک عربستان و امارات حمله کرد. این موشک‌ها، تأسیسات نفتی – منبع اصلی درآمد این کشورها – را تهدید کردند و حس امنیت را در شهرهای بزرگ عربی از بین بردند، امری که می‌توانست اصلاحات اقتصادی مبتنی بر کاهش وابستگی به نفت را به خطر اندازد. مقام‌های سعودی می‌گویند در سه سال بیش از ۱۴۵ هزار پرواز رزمی و شناسایی بر فراز یمن انجام دادند، اما نتوانستند عبدالملک الحوثی را از مخفیگاه‌هایش بیرون بکشند. در نهایت، سازمان ملل با میانجی‌گری عربستان آتش‌بسی را تنظیم کرد که قرار بود به توافقی برای تقسیم قدرت میان حوثی‌ها و دیگر جناح‌های یمنی منجر شود، اما مذاکرات متوقف شد.
نارضایتی ترامپ
با آغاز جنگ غزه، عبدالملک الحوثی جهت حملات خود را تغییر داد و کشتی‌های تجاری در دریای سرخ و حتی تل‌آویو را هدف گرفت تا همبستگی خود با حماس و فلسطینی‌ها را نشان دهد.
این اقدامات ناگهان جایگاه جهانی حوثی‌ها را ارتقا داد. تقریباً بلافاصله، میانجی‌گران عرب که در پی آتش‌بس در غزه بودند، با حوثی‌ها تماس دیپلماتیک برقرار کردند؛ زیرا نگران بودند که آن‌ها حماس را به امتناع از مصالحه تشویق کنند. مصر که از کاهش عبور کشتی‌ها در دریای سرخ و کانال سوئز آسیب دیده بود، به دلایل اقتصادی نیز خواهان توقف حملات بود. مقام‌های مصری چندین بار حوثی‌ها را به قاهره دعوت کردند و از آن‌ها خواستند حملات به کشتی‌ها را متوقف کنند، و در عوض وعده دادند برای بهبود روابط آن‌ها با آمریکا میانجی‌گری کنند. اما پاسخ الحوثی همواره یکسان بود: او تنها در صورتی تن به کاهش تنش می‌داد که اسرائیل جنگ در غزه را متوقف کند.
در پی افزایش حملات، دونالد ترامپ در بهار امسال ناوگروهی بزرگ را برای مقابله با حوثی‌ها به منطقه فرستاد. اما پس از سقوط سه جنگنده آمریکایی در حوادث مختلف، او تصمیم گرفت با حوثی‌ها توافق کند تا دو طرف از حمله به یکدیگر خودداری کنند. به گفته مقام‌های عمانی که در میانجی‌گری این آتش‌بس نقش داشتند، حوثی‌ها مشتاق گفت‌وگو بودند زیرا حملات شبانه‌روزی آمریکا زیرساخت‌های مناطق تحت کنترلشان را به شدت تخریب کرده بود. در عین حال، واشنگتن نیز به این نتیجه رسیده بود که این گروه تاب‌آوری بالایی دارد و بهتر است توافقی برای مهار آن صورت گیرد.
با این حال، اندکی پس از توافق، الحوثی بار دیگر حملات به کشتی‌های تجاری را از سر گرفت، اما این‌بار کشتی‌های آمریکایی را فاکتور گرفت. مدت کوتاهی بعد، نیروهای مسلح حوثی در قایق‌های تندرو به دو کشتی نزدیک سواحل یمن حمله کردند، هر دو را غرق کردند و چندین خدمه را کشتند؛ یکی از خشونت‌بارترین حملات آن‌ها در دریای سرخ تا کنون.
حلقه موثر محور مقاومت
وقتی اسرائیل در ماه ژوئن کارزار هوایی خود علیه ایران را آغاز کرد، عبدالملک الحوثی تنها متحد منطقه‌ای تهران بود که واکنش نشان داد. حزب‌الله لبنان به دیپلمات‌های عرب گفته بود پس از رویارویی پاییزی‌اش با اسرائیل، کنار خواهد ماند. حماس نیز پس از جنگ غزه، توان کمک مؤثری نداشت. اما الحوثی نه تنها موشک‌هایی به سوی اسرائیل شلیک کرد، بلکه به گفته میانجی‌گران عرب، تهدید کرد اگر کشورهای عربی از ارتش اسرائیل حمایت کنند، دامنه جنگ را به آن‌ها خواهد کشاند. مقام‌های اسرائیلی می‌گویند حتی پس از پایان جنگ غزه، حوثی‌ها همچنان چالشی عمده برای امنیت اسرائیل باقی خواهند ماند و به محور تازه‌ای در تمرکز دستگاه اطلاعاتی تل‌آویو تبدیل خواهند شد.
به گفته تحلیلگران، برای عبدالملک الحوثی، نبرد با آمریکا و اسرائیل جنبش او را به سطحی از قدرت و نفوذ رسانده که زمانی تصورناپذیر بود؛ سطحی که برادرش حسین تنها در قالب آرمان‌های اولیه جنبشش ترسیم کرده بود. محمد الباشا، تحلیلگر مقیم آمریکا در حوزه یمن گفت: «عبدالملک الحوثی خود را رهبری الهی می‌داند و رشته پیروزی‌های نظامی حوثی‌ها فقط این باور را در میان پیروانش تقویت کرده است».
منبع: اکوایران
ثبت دیدگاه