تنش‌ها میان ابرقدرتهای هستهای نگرانی ها از بابت آغاز رقابت اتمی جدید در عصر پساجنگ‌سرد را شدت بخشیده است.
جنجال آزمایش‌های مخفیانه
به نوشته الجزیره، جمهوری خلق چین آزمایش مخفیانه سلاح‌های هستهای را تکذیب کرده و ادعای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در این زمینه را رد کرده است. مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، روز دوشنبه تأکید کرد که پکن تعلیق غیررسمی آزمایش سلاح‌های هستهای را که برای دهه‌ها ادامه داشته، نقض نکرده است. ترامپ روز یک‌شنبه ادعا کرد که علاوه بر چین، روسیه، کره شمالی و پاکستان نیز درگیر آزمایش‌های مخفی زیرزمینی هستند. او این اظهارات را در حالی بیان کرد که او تهدید کرده کشورش آزمایش‌های هستهای را از سر می‌گیرد.
مائو در پاسخ به سؤالاتی در مورد ادعای ترامپ گفت: چین «به تعهد خود برای تعلیق آزمایش‌های هستهای پایبند بوده است». او هم‌چنین گفت که پکن از ایالات متحده می‌خواهد که به دنبال اعلام غافلگیرکننده ترامپ در روز پنج‌شنبه مبنی بر دستور به وزارت دفاع برای از سرگیری «فوری» آزمایش‌ها، به توقف آزمایش‌های هستهای پایبند باشد.
یک مقام رسمی پاکستان هم در واکنش به ادعای رئیس جمهور ایالات متحده مبنی بر اینکه اسلام‌آباد در کنار پکن و مسکو اقدام به آزمایش هستهای کرده، گفت: «پاکستان اولین کشوری نبوده که آزمایش‌های هستهای انجام داده و اولین کشوری هم نخواهد بود که آزمایش‌های هستهای را از سر بگیرد». این مقام ارشد امنیتی پاکستان که خواست نامش فاش نشود، این اظهارات را در گفتگو با شبکه سی‌بی‌اس نیوز مطرح کرد.
ترامپ ادعاهای مربوط به آزمایش‌های هستهای مخفی را در مصاحبه‌ای تلویزیونی با سی‌بی‌اس مطرح کرد. او گفت: «روسیه آزمایش می‌کند و چین آزمایش می‌کند، اما آنها در مورد آن صحبت نمی‌کنند». او ادامه داد: «من نمی‌خواهم تنها کشوری باشم که آزمایش نمی‌کند». او کره شمالی و پاکستان را به فهرست کشورهایی که ادعا می‌شود زرادخانه‌های خود را آزمایش می‌کنند، اضافه کرد.
هیچ کشوری به جز کره شمالی طی دهه‌های اخیر انفجار هستهای انجام نداده است. با این حال، روسیه هفته گذشته اعلام کرد که یک موشک کروز جدید با سوخت هستهای به نام بوروستنیک و یک پهپاد زیرآبی با سوخت هستهای و قابلیت حمل کلاهک هستهای را آزمایش کرده است.
در همین حال، جان راتکلیف، مدیر سیا و تام کاتن، رئیس کمیته اطلاعات سنا، گفته‌های دونالد ترامپ درباره آزمایش‌های مخفی هستهای چین و روسیه را تائید کردند. راتکلیف روز دوشنبه در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «دونالد ترامپ راست می‌گوید». این مقام ارشد اطلاعاتی آمریکا ارزیابی‌های امنیتی مربوط به دوره اول ریاست جمهوری ترامپ را به اشتراک گذاشت و نوشت «روسیه و چین به توقف آزمایش مواد منفجره هستهای پایبند نبوده‌اند». هم‌زمان تام کاتن سناتور جمهوری‌خواه از آرکانزاس، پس از مشورت با رئیس سازمان سیا، جزئیات بیشتری را در پیامی در شبکه ایکس منتشر کرد و نوشت: «پس از مشورت با مدیر راتکلیف و تیمش، آنها به من تأیید کرده‌اند که سیا ارزیابی می‌کند که روسیه و چین آزمایش‌های سلاح‌های هستهای بسیار حساسی را فراتر از استاندارد بازده صفر ایالات متحده انجام داده‌اند.»
آزمایش‌های سیستمی یا انفجار هستهای؟
اعلان غافلگیرکننده ترامپ مبنی بر دستور به ارتش آمریکا برای شروع دوباره آزمایش‌ها، که دقایقی قبل از آغاز نشست با شی جین پینگ، رهبر چین، از طریق یک پست در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد، ابهاماتی را در بر می‌گیرد. ترامپ در پاسخ به این سوال که آیا قصد دارد برای اولین بار در بیش از سه دهه، سلاح هستهای را در ایالات متحده منفجر کند، به سی‌بی‌اس گفت: «من می‌گویم که ما مانند سایر کشورها سلاح‌های هستهای را آزمایش خواهیم کرد، بله».
در همان روز، وزیر انرژی ایالات متحده این پیشنهاد را که به معنای انفجار هستهای است، کم‌اهمیت جلوه داد. کریس رایت در مصاحبه‌ای با فاکس نیوز گفت: «فکر می‌کنم آزمایش‌هایی که اکنون در مورد آنها صحبت می‌کنیم، آزمایش‌های سیستمی هستند. این‌ها انفجارهای هستهای نیستند». او گفت: «این‌ها همان چیزی هستند که ما «انفجارهای غیربحرانی» می‌نامیم، بنابراین شما تمام قسمت‌های دیگر یک سلاح هستهای را آزمایش می‌کنید تا مطمئن شوید که هندسه مناسب را ارائه می‌دهند و انفجار هستهای را تنظیم می‌کنند».
با این همه، نیوزویک با بررسی هشدارهای ناوبری گزارش داده که ایالات متحده اولین آزمایش موشک بالستیک قاره‌پیما (ICBM) با قابلیت حمل کلاهک هستهای، اما غیرمسلح، را پس از دستور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور، برای تمدید آزمایش‌ها برنامه‌ریزی کرده است. مارکو لانگبروک، مدرس دانشکده مهندسی هوافضا در دانشگاه صنعتی دلفت در هلند، با استناد به هشدارهای ناوبری، گفته که پرتاب آزمایشی موشک بالستیک قاره‌پیمای Minuteman III ایالات متحده در یکی از روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه انجام خواهد شد.
قرار است این موشک از پایگاه نیروی فضایی وندنبرگ در کالیفرنیا پرتاب شود و به محل آزمایش دفاع موشکی بالستیک رونالد ریگان در جزیره مرجانی کواجالین در جزایر مارشال در اقیانوس آرام مرکزی، به همراه پنج منطقه مشخص شده برای بقایای موشک، برسد. در صورت تأیید، این مسیر پرواز مشابه پرتاب آزمایشی قبلی انجام شده در ماه مه خواهد بود، زمانی که یک موشک غیرمسلح، که برای حمل کلاهک طراحی شده است، پس از پرتاب از کالیفرنیا، حدود ۴۲۰۰ مایل به سمت غرب حرکت کرد. این هم‌چنین دومین بار از ماه سپتامبر است که نیروهای هستهای چنین ایالات متحده آزمایشی انجام داده‌اند. در آن زمان یک زیردریایی چهار موشک بالستیک غیرمسلح Trident II D5 Life Extension را در اقیانوس اطلس در نزدیکی فلوریدا شلیک کرد.
بر اساس گزارش فدراسیون دانشمندان آمریکایی، نیروی هوایی ایالات متحده ۴۰۰ موشک بالستیک قاره‌پیمای Minuteman III دارد که در سیلوهایی در سراسر کلرادو، مونتانا، نبراسکا، داکوتای شمالی و وایومینگ مستقر شده‌اند و برد آنها بیش از ۶۰۰۰ مایل است. در حالی که ۸۰۰ کلاهک هستهای به ناوگان موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای Minuteman III اختصاص داده شده که هر کدام تنها یک کلاهک هستهای دارند، این موشک‌ها از نظر فنی قادر به حمل دو یا سه کلاهک هستند.
باشگاه اتمی
به نوشته الجزیره، تاکنون نه بازیگر بین‌المللی دارای سلاح هستهای هستند: ایالات متحده، روسیه، بریتانیا، فرانسه، چین، هند، پاکستان، کره شمالی و اسرائیل. طبق گزارش سالنامه موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (SIPRI) که در ژانویه منتشر شد، روسیه با ۴۳۰۹ کلاهک، بیشترین تعداد کلاهک را دارد. پس از روسیه، ایالات متحده قرار دارد که ۳۷۰۰ کلاهک دارد. چین ۶۰۰ کلاهک هستهای دارد. فرانسه ۲۹۰ کلاهک هستهای دارد. بریتانیا ۲۲۵ کلاهک هستهای دارد. هند ۱۸۰ کلاهک هستهای دارد. پاکستان ۱۷۰ کلاهک هستهای دارد. اسرائیل ۹۰ کلاهک هستهای دارد و کره شمالی ۵۰ کلاهک هستهای دارد.
گزارشی دیگر از موسسه تحقیقات صلح استکهلم در ماه ژوئن اعلام کرد که زرادخانه هستهای چین با سرعت بیشتری نسبت به سایر کشورها در حال رشد است و از سال ۲۰۲۳ هر ساله حدود ۱۰۰ کلاهک هستهای به آن اضافه می‌شود. گزارشی که توسط پنتاگون در ماه دسامبر منتشر شد، تخمین زد که چین احتمالاً تا سال ۲۰۳۰، ۱۰۰۰ سلاح هستهای خواهد داشت.
ایالات متحده ۱۴۷۷ کلاهک هستهای را از رده خارج کرده است، در حالی که روسیه ۱۱۵۰ کلاهک هستهای را از رده خارج کرده است. کلاهک از رده خارج شده، کلاهکی است که از زرادخانه نظامی یک کشور خارج شده و در انتظار امحا شدن است. طبق گزارش ماه مارس فدراسیون دانشمندان آمریکایی، کلاهک‌های از رده خارج شده «هنوز نسبتاً دست نخورده» هستند. در برخی موارد، کلاهک‌های از رده خارج شده، بسته به اینکه تا چه حد از فرآیند امحا فاصله دارند، می‌توانند از نظر فنی بازیابی شوند. با این حال، این می‌تواند یک فرآیند طولانی و پرهزینه باشد. معمولاً، کشورها ممکن است از اجزای کلاهک‌های قدیمی‌تر در تولید یا نوسازی یک سلاح جدید استفاده مجدد کنند.
کشورها چند بار آزمایش انجام داده‌اند؟
ایالات متحده آزمایش سلاح‌های هستهای را در سال 1945 با اولین انفجار در صحرای نیومکزیکو آغاز کرد. آخرین باری که این کشور سلاح‌های هستهای را آزمایش کرد، بیش از 30 سال پیش در سال 1992 بود. طبق گزارش سازمان ملل متحد، در مجموع، ایالات متحده 1032 آزمایش هستهای انجام داده است. اتحاد جماهیر شوروی 715 آزمایش هستهای انجام داد – آخرین آزمایش در سال 1990. روسیه که زرادخانه هستهای شوروی را به ارث برده است، هیچ آزمایش هستهای انجام نداده است. چین ۴۵ آزمایش انجام داده و آخرین آزمایش سلاح‌های هستهای در سال ۱۹۹۶ انجام شده است. فرانسه آخرین آزمایش سلاح‌های هستهای خود را در سال ۱۹۹۶ انجام داد. این کشور از سال ۱۹۴۵ تا ۱۹۹۶، ۲۱۰ آزمایش انجام داد. بریتانیا از سال ۱۹۵۲، ۴۵ آزمایش هستهای انجام داد که آخرین آزمایش آن در سال ۱۹۹۱ انجام شد.
اکثر کشورها پس از امضای پیمان جامع منع آزمایش‌های هستهای (CTBT) که در سال ۱۹۹۶ انجام شد، آزمایش سلاح‌های هستهای را متوقف کرده‌اند. از آن زمان، ۱۰ آزمایش هستهای انجام شده است: دو آزمایش توسط هند و دو آزمایش توسط پاکستان در سال ۱۹۹۸ و شش آزمایش توسط کره شمالی در سال‌های ۲۰۰۶، ۲۰۰۹، ۲۰۱۳، ۲۰۱۶ (دو بار) و ۲۰۱۷، طبق گزارش سازمان ملل. هند، پاکستان و کره شمالی CTBT را امضا نکرده‌اند. ایالات متحده CTBT را در سال ۱۹۹۶ امضا کرد اما آن را تصویب نکرد. روسیه در سال ۱۹۹۶ پیمان منع جامع آزمایش‌های هستهای (CTBT) را امضا و در سال ۲۰۰۰ آن را تصویب کرد، اما در سال ۲۰۲۳، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، تصویب این پیمان را پس گرفت. وقتی کشوری پیمانی را امضا می‌کند، موافقت کلی خود را با مفاد این پیمان و قصد خود را برای پایبندی به آن در آینده اعلام می‌کند. تنها پس از تصویب، این پیمان از نظر حقوق بین‌الملل برای آن کشور الزام‌آور می‌شود.
عصر جدید یک مسابقه هستهای تازه؟
برندون ویلیامز، مدیر اداره ملی امنیت هستهای وزارت انرژی ایالات متحده (NNSA) در جلسه استماع سنا در ماه آوریل گفت: «ایالات متحده هم‌چنان به رعایت تعلیق آزمایش‌های هستهای سال ۱۹۹۲ خود ادامه می‌دهد و از سال ۱۹۹۲ ذخایر هستهای مستقر بدون آزمایش انفجار هستهای ایمن، مطمئن و مؤثر باقی مانده است». ویلیامز افزود که هر ساله، مدیران آزمایشگاه امنیت ملی و فرمانده فرماندهی استراتژیک ایالات متحده، ذخایر هستهای را بررسی می‌کنند تا تصمیم بگیرند که آیا آزمایش هستهای زیرزمینی ضروری است یا خیر. جیل هروبی، مدیر قبلی این آژانس، در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۲۳ با انجمن کنترل تسلیحات، اظهار داشت که آزمایش جدید ضروری نیست.
کارشناسان می‌گویند اگر ایالات متحده این مهلت قانونی برای آزمایش سلاح‌های هستهای – و نه فقط اجزای آنها – را زیر پا بگذارد، سایر کشورها احتمالاً از این اقدام پیروی خواهند کرد. در واقع تصور می‌شود اگر ایالات متحده آزمایش‌های هستهای انفجاری را از سر بگیرد، سایر قدرت‌ها تقریباً به همان شکل پاسخ خواهند داد. روسیه قبلاً اعلام کرده که هرگونه آزمایش ایالات متحده را تکرار خواهد کرد و چنین اقداماتی می‌تواند چین و کره شمالی را نیز به پیروی از خود وادار کند. نتیجه، فروپاشی یک مهلت قانونی 30 ساله برای آزمایش‌های هستهای، از بین بردن دهه‌ها خویشتن‌داری و افزایش شدید خطرات هستهای جهانی خواهد بود. در واقع، اگر ترامپ به آزمایش‌های انفجاری اقدام کند، این نشان دهنده یک تغییر سیاست چشمگیر و تشدید جدی تنش‌های هستهای بود.
منبع: اکوایران
ثبت دیدگاه