هفته گذشته، پس از آن‌که نیروهای اسرائیلی به روستای بلیدا در جنوب لبنان یورش بردند و ابراهیم سلامه را کشتند، میشل عون، رئیس‌جمهوری لبنان، این حمله را محکوم کرد و در اقدامی کم‌سابقه، به ارتش دستور داد در صورت تکرار هرگونه تجاوز اسرائیل، برای دفاع از خاک و شهروندان لبنان وارد عمل شود. ارتش اسرائیل مدعی شد که این عملیات، زیرساخت‌های منتسب به حزب‌الله را هدف گرفته بود. به گفته منابع نظامی اسرائیل، در جریان این یورش، نیروها در تلاش برای بازداشت یک مظنون بودند و سپس «برای دفع تهدید» به سوی او تیراندازی کردند.
این حمله در نوع خود غیرمعمول بود. از زمان برقراری آتش‌بس میان اسرائیل و لبنان در ماه نوامبر سال گذشته که به درگیری‌های مرتبط با جنگ غزه پایان داد، ارتش اسرائیل پنج تپه راهبردی در جنوب لبنان را تصرف کرده و تقریباً به‌طور روزانه دست به حملات هوایی زده است، اما تا کنون عملیات زمینی قابل‌توجهی انجام نداده بود.
افزایش تنش در لبنان
به نوشته روزنامه العربی الجدید، در هفته‌های اخیر، حملات اسرائیل به جنوب لبنان شدت گرفته و مناطقی غیرنظامی و پروژه‌های بازسازی را هدف قرار داده است. این روند، نگرانی‌ها درباره احتمال شعله‌ور شدن دوباره جنگ در لبنان را افزایش داده؛ وضعیتی که می‌تواند هدف آمریکا برای تثبیت اوضاع منطقه را با خطر روبه‌رو کند؛ هدفی که واشنگتن تحقق آن را به تداوم آتش‌بس شکننده در غزه وابسته می‌داند.
از زمانی که اسرائیل و حماس در ماه اکتبر با طرح ۲۰ ماده‌ای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، برای پایان جنگ غزه موافقت کردند، توجه اسرائیل بار دیگر به لبنان معطوف شده است. در همین راستا، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، پنج‌شنبه گذشته با مقام‌های امنیتی خود برای بررسی اوضاع در جنوب لبنان دیدار کرد و مدعی شد حزب‌الله در حال بازسازی توان نظامی خود است. پس از آن‌که ارتش اسرائیل شنبه گذشته چهار نفر را در جنوب لبنان کشت و اعلام کرد این افراد عضو یگان نخبه رضوان حزب‌الله بوده‌اند، اسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، تهدید کرد حملات علیه حزب‌الله را تشدید خواهد کرد و دولت لبنان را به کارشکنی در روند خلع سلاح این گروه متهم کرد.
این تحولات، فشارها بر لبنان را افزایش داده است. واشنگتن از بیروت خواسته هرچه سریع‌تر روند خلع سلاح حزب‌الله را اجرا کند؛ در حالی که بیروت تأکید دارد این روند باید بدون تشدید تنش داخلی و در چارچوب «گام‌های حساب‌شده» پیش برود. حزب‌الله نیز تأکید دارد تا زمانی که بخش‌هایی از جنوب لبنان همچنان در اشغال اسرائیل باشد، سلاح خود را زمین نخواهد گذاشت. در ماه اوت، ارتش لبنان طرحی برای خلع سلاح حزب‌الله ارائه کرد که کابینه با آن موافقت کرد، اما برای آن جدول زمانی مشخصی تعیین نشد.
در این میان، ایالات متحده فشارهای خود را افزایش داده است. تام باراک، فرستاده ویژه آمریکا، بارها هشدار داده که اگر لبنان در خلع سلاح حزب‌الله تعلل کند، اسرائیل ممکن است به تنهایی دست به اقدام بزند؛ اقدامی که به گفته او «پیامدهایی بسیار سنگین» خواهد داشت. کریم امیل بیطار، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه سنت‌ژوزف بیروت، گفت: «خطر آن وجود دارد که نتانیاهو به دلایل سیاسی و به این دلیل که احساس می‌کند کار نیمه‌تمام مانده، دوباره جنگ در لبنان را آغاز کند تا تهران را تضعیف و حزب‌الله را نابود کند».
از سوی دیگر، به گفته هشام یوسف، دیپلمات پیشین مصری، کابینه اسرائیل با بحران‌های داخلی دست‌به‌گریبان است و تداوم وضعیت جنگی می‌تواند انسجام ائتلاف حاکم را حفظ کند. یوسف گفت: «برخی در کابینه اسرائیل بر این باورند که ادامه درگیری در غزه و لبنان برای بقای سیاسی‌شان ضروری است؛ زیرا اختلافات داخلی بر سر بودجه، شهرک‌سازی و خدمت سربازی، در صورت توقف جنگ، می‌تواند ائتلاف را از هم بپاشد». با این حال، تشدید فشار بر حزب‌الله می‌تواند لبنان را به سمت درگیری داخلی سوق دهد؛ امری که دولت بیروت از آن به شدت بیم دارد. از همین رو، دیپلماسی همچنان تنها گزینه عملی لبنان برای جلوگیری از دور تازه‌ای از درگیری است.
پس از آن‌که دونالد ترامپ در اواسط اکتبر آتش‌بس غزه را میانجی‌گری کرد، میشل عون خواستار آغاز گفت‌وگوهای تازه با اسرائیل شد. هفته گذشته، مورگان اورتاگوس، معاون فرستاده ویژه آمریکا، به لبنان رفت تا درباره سازوکار آتش‌بس با حزب‌الله گفت‌وگو کند. گفته می‌شود او پیشنهاد داده است کمیته نظارتی آتش‌بس گسترش یابد و نمایندگانی از نهادهای غیرنظامی و دیپلماتیک نیز در آن حضور داشته باشند، که راه را برای گفت‌وگوی غیرمستقیم میان لبنان و اسرائیل باز می‌کند.
تلاش‌های دیپلماتیک
در همین حال، در هفته‌های اخیر بازیگر تازه‌ای برای کاهش تنش میان لبنان و اسرائیل وارد صحنه شده است: مصر. حسن رشاد، رئیس دستگاه اطلاعاتی مصر، پس از دیدار با مقام‌های اسرائیلی از جمله بنیامین نتانیاهو برای گفت‌وگو درباره آتش‌بس غزه، به بیروت سفر کرد تا در زمینه تأمین امنیت جنوب لبنان پیشنهادی کمک ارائه دهد.
به‌گفته دیوید باتر، پژوهشگر اندیشکده چتم هاوس، مصر در حال تبدیل شدن به میانجی برجسته‌تری در تحولات منطقه است. او گفت: «یکی از دلایل این موضوع آن است که مصر در پرونده غزه عملکرد مؤثری داشت و توانست حمایت آمریکا را نسبت به نگرانی‌های خود – به‌ویژه جلوگیری از آوارگی فلسطینیان – جلب کند؛ موضوعی که قاهره آن را یک دستاورد دیپلماتیک مهم پس از نشست شرم‌الشیخ می‌داند. از سوی دیگر، مصر که سال‌ها به‌عنوان کشوری وابسته به کمک‌های خارجی و از نظر اقتصادی ضعیف شناخته می‌شد، اکنون احساس می‌کند قدرت و نقش مستقل‌تری دارد و الزاماً لازم نیست همواره در صف کشورهای خلیج فارس قرار بگیرد».
با این حال، پل سالم، پژوهشگر ارشد مؤسسه خاورمیانه، می‌گوید در حالی که مصر تجربه دیپلماتیک و توان گفت‌وگو با اسرائیل را دارد و می‌تواند در روند مذاکره به لبنانی‌ها مشاوره بدهد، ایالات متحده همچنان اصلی‌ترین میانجی است که بر اسرائیل اهرم فشار واقعی دارد. تداوم این تلاش‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از تشدید تنش، به ساختار منطقه‌ای مدنظر آمریکا نیز کمک می‌کند؛ ساختاری که اقدام‌های نظامی اسرائیل، حتی پس از پذیرش آتش‌بس‌ها، ممکن است آن را تضعیف کند.
از زمان اتهام اسرائیل به حماس درباره حمله‌ای در غزه که منجر به کشته شدن یکی از نیروهای اسرائیلی شد، این کشور چندین‌بار آتش‌بس را نقض کرده و به گفته وزارت بهداشت غزه، بیش از ۲۲۰ نفر را کشته است. در لبنان نیز سازمان ملل تأیید کرده که از زمان اجرای آتش‌بس در نوامبر ۲۰۲۴، نیروهای اسرائیلی بیش از ۱۰۰ غیرنظامی را کشته‌اند.
ترامپ در واکنش به این وضعیت گفت «هیچ‌چیز» آتش‌بس میان اسرائیل و حماس را تهدید نخواهد کرد، اما تأکید کرد که اسرائیل باید «در صورت هدف قرار گرفتن نیروهایش، پاسخ دهد». در عین حال، واشنگتن پس از اجرای آتش‌بس در غزه محتاط‌تر عمل کرده و گفته می‌شود با موافقت اسرائیل، برای رصد اجرای توافق پهپادهای نظارتی مستقر کرده است؛ که نشان می‌دهد آمریکا می‌خواهد تحولات را به‌طور مستقل ارزیابی کند.
با این حال، کرن امیل بیطار، استاد دانشگاه سنت‌ژوزف، هشدار می‌دهد که طرح صلح آمریکا یک راه‌حل واقعی برای بحران نیست، چرا که مسائل اصلی مانند وضعیت مناطق اشغالی، قدس، حق بازگشت آوارگان و سرنوشت فلسطینیان، اساساً نادیده گرفته شده است. او گفت: «احساس این بود که بسیاری از طرف‌ها می‌خواستند ترامپ را پیش از اعلام جایزه نوبل راضی نگه دارند، و هیچ‌کس حاضر نشد به او بگوید که مشکل اساساً حل نشده است». به گفته او، این طرح شاید «چند هفته یا چند ماه» دوام بیاورد، اما قادر به پایان دادن به مناقشه‌ای چند دهه‌ای نیست.
در همین چارچوب، گزارش شده که واشنگتن در تلاش است همین مدل غزه را در لبنان اجرا کند. طبق این طرح پیشنهادی جنگ میان لبنان و اسرائیل پایان می‌یابد، حزب‌الله خلع سلاح می‌شود، یک منطقه «غیرنظامی» (یا «اقتصادی») میان دو طرف ایجاد می‌شود و این منطقه تحت نظارت نیروهای بین‌المللی و با مدیریت یک کمیته تکنوکرات لبنانی اداره شود. تحلیلگران هشدار می‌دهند که در صورت رد این طرح، لبنان ممکن است با افزایش شدید تنش روبه‌رو شود. هشام یوسف، دیپلمات پیشین، گفت: «وضعیت شکننده است، زیرا اسرائیل می‌کوشد از راه فشار سیاسی، چیزی را به‌دست آورد که از راه جنگ نتوانست. تأکید بر خلع سلاح فوری حزب‌الله و حماس – که سال‌ها زمان می‌برد – نه به صلح پایدار، بلکه به بن‌بست منجر خواهد شد».
منبع: اکوایران
ثبت دیدگاه