جزیره ورانگل، نگینی دورافتاده در دریای چوکچی، یکی از بکرترین زیستگاه‌های طبیعی جهان به شمار می‌رود. این جزیره به وسعت 4500 کیلوتر مربع که از سال ۱۹۷۵ به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده فدرال اعلام شد و در سال ۲۰۰۴ نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد، مأمن تنوع زیستی بی‌نظیری از جمله خرس‌های قطبی، گاوهای مشک و بقایای ماموت‌های باستانی است.
با این حال، زیر سطح یخی این جزیره پایگاهی جنجالی قرار دارد: تأسیسات نظامی او‌شاکوفسکویه. این پایگاه که مجهز به رادار پیشرفته «سوپکا-۲» و زیرساخت‌های پشتیبانی است، نه تنها وضعیت حفاظتی جزیره را نقض می‌کند بلکه روی سرزمینی بنا شده که به صورت تاریخی مورد ادعای مالکیت آمریکا بوده و به‌طور غیرقانونی توسط روسیه ضمیمه شده است.
به نوشته نشریه نشنال اینترست، با تشدید روند نظامی‌سازی روسیه در قطب شمال، پایگاه او‌شاکوفسکویه که تنها 450 کیلومتر با آلاسکا فاصله دارد، تهدیدی جدی برای محیط زیست و امنیت ژئوپلیتیک محسوب می‌شود.
مناقشه ورانگل
اختلاف بر سر مالکیت جزیره ورانگل به قرن نوزدهم بازمی‌گردد. این جزیره در سال ۱۸۲۳ توسط یک افسر نیروی دریایی روس به نام فردیناند فون ورانگل کشف شد، اما تا اواخر قرن هیچ سکونتگاه دائمی در آن ساخته نشد. در سال ۱۸۸۱، ایالات متحده به استناد «قانون جزایر گوانو» این جزیره را به‌عنوان قلمرو خود اعلام کرد و پرچم آمریکا را در آن برافراشت. در دهه‌های بعد، این ادعای خود را با ماموریت‌های اکتشافی و انتصاب مقام موقت در جزیره ادعایش را تقویت کرد.
در مقابل، در سال ۱۹۱۶ نیکلای دوم، تزار روسیه، اعلامیه امپراتوری حاکمیت بر ورانگل را صادر کرد، اما انقلاب روسیه و جنگ داخلی توجه کرملین را برای سال‌ها منحرف کرد. در نهایت، در سال ۱۹۲۴ نیروهای شوروی جزیره را تصرف و ساکنان آمریکایی و بریتانیایی را اخراج کردند. از آن زمان، علی‌رغم اعتراض‌های پراکنده واشنگتن، روسیه حضور خود را تثبیت و با ساخت تاسیساتی چون او‌شاکوفسکویه کنترل خود را تحکیم کرده است.
انگیزه‌های روسیه
بسیاری از حقوقدانان می‌گویند ادعای آمریکا هنوز معتبر است و گذر زمان آن را از بین نبرده است. اهمیت استراتژیک جزیره – تنها 450 کیلومتر از مرزهای آلاسکا – سبب می‌شود واشنگتن نتواند به سادگی از این مطالبه تاریخی دست بکشد. منابع بکر نفت و گاز و موقعیت جزیره در مسیر مهم کشتیرانی قطب شمال نیز ارزش آن را دوچندان کرده است.
پایگاه او‌شاکوفسکویه که در دهه ۲۰۱۰ در چارچوب ابتکار «سپر قطب شمال» روسیه تأسیس شد، شامل باند پرواز، پادگان، انبار سوخت و مراکز ارتباطی است. رادار «سوپکا-۲» قلب این پایگاه به شمار می‌رود؛ سامانه‌ای پیشرفته برای رصد سه‌بعدی تا شعاع ۳۵۰ کیلومتر که از سال ۲۰۱۶ عملیاتی شد. این رادار با آنتن آرایه فازی و سامانه‌های جانبی شناسایی پرنده‌ها، توان بالایی در پایش و رهگیری دارد. تأسیسات جانبی امکان استقرار و پشتیبانی از حدود ۱۰۰ نظامی روس را فراهم کرده است.
این تحولات در تضاد آشکار با وضعیت پیش از سال ۲۰۱۴ است، زمانی که جزیره صرفاً میزبان یک ایستگاه هواشناسی کوچک و گله‌داران گوزن شمالی بود. اما تصاویر ماهواره‌ای اخیر نشان می‌دهد که باندها و انبارها گسترش یافته و پناهگاه طبیعی به یک دژ نظامی بدل شده است.
پیامدهای زیست‌محیطی و امنیتی
حضور نظامی روسیه در ورانگل خشم محافل محیط‌زیستی را برانگیخته است. یونسکو در سال ۲۰۱۸ از مسکو خواست آثار زیان‌بار فعالیت‌های نظامی بر زیست‌بوم جزیره را کاهش دهد، اما توسعه پایگاه همچنان ادامه دارد. زباله‌ها و بقایای دوران شوروی همچنان در چشم‌انداز جزیره رها شده‌اند و تاسیسات جدید زیستگاه خرس‌های قطبی و فک‌های والروس را تهدید می‌کنند.
از منظر امنیتی، رادار سوپکا-۲ با پوشش ترددهای آمریکا و ناتو در نزدیکی تنگه برینگ، به روسیه امکان هشدار زودهنگام و حتی ایجاد اختلال در سامانه‌های ناوبری آمریکا و ناتو را می‌دهد. این پایگاه در کنار ده‌ها پایگاه دیگر که روسیه آن‌ها در قطب شمال بازسازی می‌کند، به سکویی برای استقرار زیردریایی‌ها و بمب‌افکن‌های مسکو بدل شده است.
چالش پیش‌روی واشنگتن
حضور روسیه در ورانگل تهدیدی مستقیم برای امنیت، منافع اقتصادی و اعتبار آمریکا محسوب می‌شود. کارشناسان هشدار می‌دهند که این وضعیت می‌تواند زمینه‌ساز «جنگ هیبریدی» شامل حملات سایبری و اقدامات تحریک‌آمیز در منطقه‌ای حیاتی برای تجارت آینده از مسیر دریای شمالی شود.
پایگاه او‌شاکوفسکویه نماد «امپریالیسم قطبی» روسیه است: جزیره‌ای حفاظت‌شده که با ساخت یک پایگاه نظامی غیرقانونی ویران شده است. در پایان این نشریه توصیه می‌کند همزمان که یخ‌های قطب شمال آب می‌شوند، ایالات متحده باید بار دیگر ادعای خود بر این جزیره را احیا کند؛ دست‌کم به‌عنوان اهرمی دیپلماتیک در برابر مسکو.
منبع: فرارو
ثبت دیدگاه