سیگنال ترامپ به تهران از شرم‌الشیخ؛ توافق جدیدی در راه است؟

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در سفری به خاورمیانه به مناسبت اعلام پایان جنگ اسرائیل علیه غزه، به موضوع دیگری از تنش‌ها  منطقه پرداخت: تنش‌ها بین تهران و واشنگتن

«دست دوستی»؟

به نوشته الجزیره، ترامپ، که همین چند ماه پیش در بحبوحه جنگ ۱۲ روزه بین اسرائیل و ایران، با  بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران گام بی‌سابقه‌ای را  برداشت، روز دوشنبه در سخنانی در کنست اسرائیل، ادعا کرد که «دست دوستی» خود را به سوی ایران دراز می‌کند.

 توافق‌نامه مشارکت راهبردی میان ایران و روسیه که اوایل امسال نهایی شد، اکنون لازم‌الاجرا شده و واکنش‌های متفاوتی را در تهران برانگیخته است. این در حالی است که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، گفته «نشانه‌هایی از رهبران اسرائیل» دریافت کرده مبنی بر اینکه تل‌آویو «تمایلی به رویارویی» با تهران ندارد.

ترامپ در مورد توافق احتمالی با تهران ادعا کرد: «ما وقتی شما آماده باشید، آماده‌ایم و این بهترین تصمیمی خواهد بود که ایران تا به حال گرفته است و این اتفاق خواهد افتاد… دست دوستی و همکاری [به سوی شما] دراز شده است. به شما می‌گویم، آن‌ها [ایران] می‌خواهند توافق کنند. اگر بتوانیم توافق کنیم، عالی خواهد بود».

 القای حس کاذب امنیت

اما علی‌رغم لفاظی‌های در ظاهر صلح‌آمیز، دولت ترامپ همچنان به اتخاذ موضع سخت‌گیرانه علیه ایران ادامه داده است. بدین ترتیب تحلیل‌گران  معتقدند  که مسیر رسیدن به روابط بهتر بین دو کشور همچنان با موانعی روبرو است.

تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوئینسی برای حکمرانی مسئولانه، باور دارد که حملات اسرائیل و ایالات متحده در ماه ژوئن، که هم‌زمان با مذاکرات هسته‌ای بین واشنگتن و تهران انجام شد، حمایت از دیپلماسی در ایران را تضعیف کرد. به گفته پارسی: «این تصور وجود دارد که ایالات متحده از دیپلماسی برای القای حس کاذب امنیت به ایران استفاده می‌کند».

اگر چه تهران تمام درهای دیپلماسی را مسدود نکرده ،  اما به نظر می‌رسد مقامات  برای از سرگیری مذاکرات با ایالات متحده عجله‌ای ندارند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی  ایران، روز شنبه در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «اگر پیشنهادی معقول، متعادل و منصفانه از طرف آمریکایی‌ها برای مذاکره دریافت کنیم، مطمئناً آن را بررسی خواهیم کرد». ایران روز دوشنبه دعوت مصر برای شرکت در اجلاسی در مورد جنگ غزه در شرم‌الشیخ را با اشاره به حملات و تحریم‌های ایالات متحده رد کرد.

 نقطه عطف در مذاکرات

مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران از زمان بمباران تأسیسات هسته‌ای کشور توسط دولت ترامپ از سر گرفته نشده است. اسرائیل این جنگ را در ماه ژوئن -درست چند روز قبل از آغاز  دور دیگری از مذاکرات بین مقامات ایالات متحده و ایران- کلید زد.

ایالات متحده که در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد، اکنون اصرار دارد که هرگونه توافق جدید شامل ممنوعیت کامل غنی‌سازی اورانیوم ایران باشد. این درخواست فراتر از مفاد برجام  است که برنامه غنی‌سازی ایران را تحت یک سیستم بازرسی دقیق بین‌المللی محدود می‌کرد. ایران این درخواست جدید را به عنوان انکار حقوق خود به عنوان یک کشور مستقل توصیف کرده و خاطرنشان کرده است که پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) غنی‌سازی اورانیوم را ممنوع نمی‌کند.

بن‌بست بر سر غنی‌سازی به یک نقطه عطف در مذاکرات تبدیل شده است. پارسی به الجزیره گفته: «ایران برای توافق آماده است. اما صرف نظر از لحن نرم و سخنان مثبت ترامپ، چیزی که او به دنبال آن است، تسلیم شدن ایران است. تا زمانی که او بر غنی‌سازی صفر اصرار دارد، فکر نمی‌کنم به توافقی دست یابد».

جنگ اسرائیل با ایران -که شامل ترور شخصیت‌های عالی‌رتبه نظامی و دانشمندان هسته‌ای غیرنظامی توسط اسرائیل و همچنین حملات هوایی که منجر به کشته شدن صدها نفر شد- نیز تردیدها در مورد چشم‌انداز یک توافق پایدار با ایالات متحده را افزایش داده است.بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، روز دوشنبه در سخنرانی خود در کنست، تصمیم ایالات متحده برای بمباران ایران در طول جنگ را به عنوان یک «معجزه کتاب مقدس» ستود.

از آغاز جنگ غزه، اسرائیل ضرباتی را علیه ایران و گروه‌های متحد آن، مانند حزب‌الله، در سراسر خاورمیانه وارد کرده و انگیزه کمی به ایالات متحده برای امتیازدهی در مورد غنی‌سازی اورانیوم و سایر مسائل داده است. ترامپ اغلب تکرار می‌کند که برنامه هسته‌ای ایران با حملات ایالات متحده به تأسیسات کلیدی «محو» شده است، اما میزان خسارت هنوز مشخص نیست.

پنتاگون در اوایل امسال اعلام کرد که برنامه هسته‌ای ایران یک تا دو سال به عقب افتاده است. اما رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی،  گفته است که ایران می‌تواند ظرف چند ماه غنی‌سازی  اورانیوم را دوباره  از سر بگیرد.

مسئله زمان

به اعتقاد گرگوری برو، تحلیلگر ایران در گروه اوراسیا، زمان در رویارویی با ایران به نفع ترامپ است. به گفته برو: «ترامپ می‌تواند در مورد دیپلماسی خوش‌بین به نظر برسد، اما می‌تواند صبر کند و بگذارد ایران تلاش کند. با توجه به اینکه برنامه هسته‌ای ایران ویران شده و با توجه به احتمال حملات جدید اسرائیل در صورت برداشتن گام‌هایی از سوی ایران برای بازسازی این برنامه، گزینه‌های جدید محدود است».

 طی آخر هفته، بریتانیا، فرانسه و آلمان، گروهی که به نام تروئیکای اروپا شناخته می‌شوند، «اسنپ‌بک» تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را فعال کردند. این اقدام که به‌عنوان دفاع از نظم عدم اشاعه هسته‌ای معرفی شده، در واقع آن را تضعیف می‌کند.

ایران هم‌چنین پس از آن‌که فرانسه، آلمان و بریتانیا در ماه اوت، مکانیسم موسوم به «اسنپ بک» را فعال کردند، با تحریم‌های سازمان ملل دوباره مواجه شده است. تهران در پاسخ به این موضوع، توافق جدیدش با آژانس را  «دیگر مرتبط» ندانست. ایران از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دلیل عدم محکومیت حملات علیه تأسیسات هسته‌ای خود، خشمگین است.

به گفته برو: «هیچ مزیتی برای ترامپ در از سرگیری مذاکرات بدون امتیازدهی ایران وجود ندارد و در حال حاضر، دلیلی هم برای افزایش فشار وجود ندارد، زیرا  تهدیدات عالیه اسرائیل یا منافع ایالات متحده در منطقه نسبتاً محدود شده است… ترامپ ممکن است مایل باشد موضوع را برای چند ماه به حال خود رها کند تا ببیند آیا افزایش فشار اقتصادی، ایران را مجبور به بازگشت به میز مذاکره با شرایط مطلوب می‌کند یا خیر».

منبع: اکوایران