جرثقیل‌ها افق بغداد را پر کرده‌اند. صدای اره‌های برقی در شهر می‌پیچد. زیر آفتاب سوزان تابستان، کارگران در برابر یک پنیر‌فروشی شیک، پیاده‌روی تازه‌ای می‌سازند. بغداد در میانه یک رونق ساختمانی است. عراق به طرز چشمگیری باثبات به نظر می‌رسد و همین امر سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کرده و چهره پایتخت را دگرگون کرده است.
موج توسعه
محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، به اکونومیستگفته: دولتش برنامه‌های بزرگی برای «بهبود خدمات و زیرساخت‌ها پس از سال‌ها جنگ و بی‌ثباتی» دارد. از زمان روی کار آمدن او در اکتبر ۲۰۲۲، ۲۰ پل و روگذر تازه در بغداد ساخته شده. یکی از آنها، به گفته یکی از دستیاران، تنها در ۸۰ روزساخته شده است. دست‌کم چهار بیمارستان جدید افتتاح شده، از جمله نخستین مرکز تخصصی سرطان عراق و یک بیمارستان مراقبت‌های ویژه توسط کره جنوبی طراحی‌شده. بیش از ۱۷۰۰ مدرسه ساخته یا بازسازی شده‌اند. نیم‌دوجین هتل لوکس در آستانه افتتاح است. شرکت بی‌پی فعالیت‌هایش را از سر گرفته و گفت‌وگوهایی با اکسون‌موبیل و شورون، غول‌های نفتی بین‌المللی، در جریان است.
چند عامل این موج توسعه را توضیح می‌دهد. امنیت بهتر شده است؛ عراق پس از ۲۰۰۳ هرگز چنین آرام نبوده. اصلاحات بانکی دسترسی به اعتبار را آسان‌تر کرده. درآمدهای نفت و ساخت‌وساز که پیش‌تر به بیروت یا ژنو منتقل می‌شد، اکنون بیشتر در داخل عراق خرج می‌شود.
السودانی مأموریت خود را عبور دادن پروژه‌های دولتی و خصوصی از دل بوروکراسی سنگین عراق قرار داده است. او اغلب کمتر شبیه یک سیاستمدار و بیشتر شبیه یک سرکارگر رفتار می‌کند؛ با مدیران تماس می‌گیرد و بی‌خبر به کارگاه‌ها سر می‌زند. او ریاست کمیته‌های قدرتمند سرمایه‌گذاری را بر عهده دارد که می‌توانند پروژه‌ها را به‌سرعت تصویب کنند.
به گفته نمیر العقابی، رئیس شرکت امواج، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های املاک عراق که مجتمع‌های مسکونی متعددی در بغداد می‌سازد، «کاری که قبلاً یک یا دو سال طول می‌کشید، حالا در یک جلسه انجام می‌دهند».
پیشرفت‌ها فراتر از پایتخت است. السودانی بسیاری از خدمات دولتی را دیجیتالی کرده است. اداره گذرنامه در بغداد اسناد سفر تازه را ظرف ۴۵ دقیقه صادر می‌کند؛ مقام‌ها مدعی‌اند این سریع‌ترین روند در جهان است. تا سال ۲۰۲۳، درآمد سالانه گمرکی هرگز از ۹۰۰ میلیارد دینار (۶۹۰ میلیون دلار) فراتر نرفته بود. امسال انتظار می‌رود از ۳ تریلیون دینار عبور کند. یکی از مقام‌های سازمان ملل می‌گوید: «روزهایی که کانتینرهای آیفون را به‌عنوان موز وارد می‌کردند و عوارض نمی‌دادند، با دیجیتالی‌شدن تمام شد.»
پرداخت حقوق کارمندان دولتی دیگر نقدی انجام نمی‌شود. هزینه خدمات دولتی مانند همان گذرنامه‌های سریع فقط با کارت بانکی پرداخت می‌شود. پنج سال پیش تقریباً هیچ‌کس در عراق کارت بانکی نداشت؛ امروز اما این امری ضروری است.
فرصت طلب یا گربه‌های چاق؟
اما تغییرات دیگر دشوارتر بوده‌اند. السودانی به ویژه از رویارویی مستقیم با شبه‌نظامیان پرهیز کرده؛ گروه‌هایی که بر بخش بزرگی از سیاست و اقتصاد عراق مسلط هستند. به گفته یکی از نزدیکان، او گفته است: «می‌خواهم آنها سرمایه‌گذاری کنند. می‌خواهم درگیر رفاه شوند. می‌خواهم از خشونت دورشان کنم.» بسیاری از آنها واقعاً شرکت‌هایی تأسیس کرده‌اند و برای قراردادهای دولتی رقابت می‌کنند. این شبه‌نظامیان در جنگ ۱۲ روزه اخیر مداخله نکردند؛ شاید تأییدی بر راهبرد السودانی. یک ناظر عراقی می‌گوید: «این گربه‌ها آن‌قدر چاق شده‌اند که دیگر توان جنگیدن ندارند».
اما دیگران معتقدند این رویکرد تنها به شبه‌نظامیان پوشش می‌دهد تا ثروتمندتر شوند و چنگال خود را بر دولت محکم‌تر کنند. منتقدان می‌گویند نخست‌وزیر در واقع آنان را در ساختار دولت ادغام می‌کند بی‌آنکه پاسخگو باشند. در ژوئیه، نیروهای کتائب حزب‌الله، به یک دفتر در وزارت کشاورزی یورش بردند تا مدیری را که به فساد متهم و در آستانه برکناری بود، حفظ کنند. السودانی وعده داد عاملان را به عدالت بسپارد، اما تاکنون چنین نکرده. این حادثه نشان داد شبه‌نظامیان چقدر آزادند هر زمان منافعشان به خطر افتد، عمل کنند.
کمتر کسی باور دارد السودانی بتواند مستقیماً با آنها درگیر شود. ناتوانی نیروهای عراقی در نجات الیزابت تسورکوف، پژوهشگر روس-اسرائیلی که در سال ۲۰۲۳ توسط کتائب حزب‌الله در بغداد ربوده شد، محدودیت قدرت او را آشکار می‌کند. السودانی گفت: «نمی‌دانم او کجاست. اگر می‌دانستیم، رفته بودیم و او را بازمی‌گرداندیم. به ما نقطه و مکانی مشخص بدهید، و نیروهای امنیتی ما آدم‌ربایانش را دستگیر و آزادش خواهند کرد.»
کارنامه السودانی حفره‌های دیگری هم دارد. او کار چندانی برای کوچک‌کردن بدنه متورم خدمات دولتی انجام نداده است: بیش از ۱۰ میلیون عراقی حقوق‌بگیر دولت‌اند، یکی از بالاترین نسبت‌ها میان کارکنان بخش عمومی و خصوصی در جهان. تلاش‌های او برای اصلاح بخش انرژی عراق نیز عمدتاً به دلیل مقاومت گروه‌های وابسته به شبه‌نظامیان شکست خورده است. فساد همچنان پابرجاست.
با این حال، ظرفیت‌های عراق بسیار عظیم است. جمعیت کشور طبق سرشماری ۲۰۲۴ حدود ۴۶ میلیون نفر است؛ جمعیتی جوان که هر سال نزدیک به یک میلیون نفر به آن اضافه می‌شود. اکنون ۲۰ میلیون نفر بیشتر از دوران پیش از حمله آمریکا در عراق زندگی می‌کنند.
انتخابات قرار است در نوامبر برگزار شود. السودانی خواهان یک دوره دوم است تا کارهایی را که آغاز کرده به پایان برساند. اما حتی اگر عراقی‌ها از اصلاحات او استقبال کنند، این به‌تنهایی تضمینی برای پیروزی او نخواهد بود. بسیاری از اعضای «چارچوب هماهنگی شیعیان» که ائتلافی از جناح‌های نزدیک به ایران است، السودانی را تهدیدی برای منافع خود می‌دانند. اگر علیه او متحد شوند، دستاوردهایش ممکن است زودگذر از آب درآید.
منبع: اکوایران
ثبت دیدگاه