در شامگاه شنبه، منطقه مرزی میان پاکستان و افغانستان صحنه‌ی درگیری‌های شدید و تبادل آتش سنگین میان نیروهای دو طرف بود؛ درگیری‌هایی که بنا بر گزارش منابع امنیتی، پس از حمله‌ی هوایی ارتش پاکستان به کابل شعله‌ور شد.
به گفته مقام‌های امنیتی در هر دو کشور، نیروهای طالبان با حمله به چند پست نظامی پاکستان در امتداد مرز، دست به اقدامی تلافی‌جویانه زدند. منابع بلندپایه طالبان از چند ولایت افغانستان اعلام کردند که این حملات در واکنش مستقیم به عملیات هوایی پاکستان صورت گرفته است. طالبان مدعی شده‌اند که در نتیجه این نبرد، دو پست مرزی پاکستان در ولایت جنوبی هلمند به تصرف نیروهایشان درآمده است؛ ادعایی که به گفته منابع محلی، صحت آن تأیید شده است.
اسلام‌آباد در سکوت؛ تنش با کابل بر سر پناهگاه‌های تحریک طالبان پاکستان
در ادامه تنش‌های مرزی میان اسلام‌آباد و کابل، مقامات امنیتی پاکستان نیز وقوع درگیری در چندین نقطه مرزی با افغانستان را تأیید کرده و اعلام کرده‌اند که نیروهای این کشور با شدت به حملات طالبان پاسخ داده‌اند. یک مقام دولتی پاکستان در گفت‌وگو با روزنامه گاردین گفت: «امشب نیروهای طالبان در چند نقطه مرزی به‌سوی ما آتش گشودند. ما نیز با توپخانه در چهار منطقه مرزی پاسخ دادیم.» وی با تأکید بر موضع سختگیرانه اسلام‌آباد افزود: «هیچ‌گونه تجاوزی از سوی طالبان افغان در قلمرو خود تحمل نخواهیم کرد. نیروهای پاکستانی با آتش سنگین واکنش نشان دادند و چند پست مرزی طالبان را هدف قرار دادند.»
به گفته منابع نظامی، ارتش پاکستان در حملات متقابل خود از توپخانه، تانک و تسلیحات سبک و سنگین استفاده کرده است. این درگیری‌ها در حالی شدت گرفته که روز پنج‌شنبه نیز دو انفجار در کابل و انفجاری دیگر در جنوب‌شرقی افغانستان گزارش شد؛ حوادثی که وزارت دفاع تحت کنترل طالبان، پاکستان را به «نقض حاکمیت ملی افغانستان» متهم کرد.
کارشناسان نظامی و سیاسی معتقدند که رخدادهای اخیر نشان‌دهنده‌ی عمق تنش‌های دیرینه میان دو کشور همسایه است؛ تنش‌هایی که ریشه در اختلافات مرزی، فعالیت گروه‌های شبه‌نظامی و رقابت‌های نفوذ در منطقه دارد. ناظران هشدار می‌دهند که اگر گفت‌وگوهای دیپلماتیک به‌سرعت از سر گرفته نشود، احتمال گسترش درگیری‌ها و بی‌ثباتی بیشتر در مناطق مرزی وجود دارد.
در پی تشدید درگیری‌های نظامی در امتداد مرز افغانستان و پاکستان، تحلیلگران منطقه‌ای نسبت به پیامدهای خطرناک این روند هشدار داده‌اند. مایکل کوگلمان، کارشناس برجسته مسائل آسیای جنوبی در واشنگتن، با اشاره به ابعاد پیچیده تنش‌ها میان دو کشور گفت: «افزایش حملات مرزی علیه نیروهای پاکستانی، شدت غیرمعمول حملات پاکستان در خاک افغانستان و واکنش‌های تلافی‌جویانه طالبان، ترکیبی خطرناک از بحران را پدید آورده است.» او تاکید کرد: «وقتی این واقعیت را نیز بیفزاییم که افغانستان هنوز مرز را به‌رسمیت نمی‌شناسد و فضای منطقه آکنده از اطلاعات گمراه‌کننده است، وضعیت به‌غایت شکننده می‌شود.»
در حالی‌که تنش‌های مرزی میان افغانستان و پاکستان رو به افزایش گذاشته، اسلام‌آباد تاکنون از تأیید یا رد مسئولیت خود در حملات هوایی اخیر خودداری کرده است. بااین‌حال، مقام‌های پاکستانی بارها از دولت کابل خواسته‌اند تا از پناه دادن به اعضای گروه «تحریک طالبان پاکستان» دست بردارد. به گفته مقام‌های امنیتی، این گروه از سال ۲۰۲۱ تاکنون صدها سرباز پاکستانی را کشته است. منابع رسمی اسلام‌آباد می‌گویند اعضای تحریک طالبان پاکستان در خاک افغانستان آموزش نظامی می‌بینند و از نظر ایدئولوژیک با طالبان افغان هم‌سو هستند؛ موضوعی که یکی از اصلی‌ترین عوامل بی‌اعتمادی میان دو کشور محسوب می‌شود.
مایکل کوگلمان، تحلیلگر ارشد مسائل آسیای جنوبی، با اشاره به روند تحولات اخیر گفت: «خوشبختانه، با وجود جدیت بحران، احتمالاً در آینده نزدیک از شدت آن کاسته خواهد شد. طالبان توان مقابله مستقیم با ارتش پاکستان را ندارد و پس از آنکه واکنش‌های کنونی خشم عمومی را فروبنشاند، درگیری‌ها احتمالاً فروکش خواهد کرد.»
ارتش پاکستان: برای دفاع از مردم خود دست روی دست نخواهیم گذاشت
با ادامه درگیری‌ها در امتداد مرز افغانستان و پاکستان، سرتیپ احمد شریف چودری، سخنگوی ارتش پاکستان، با تأیید گزارش‌ها درباره حملات اخیر اعلام کرد: «برای حفاظت از جان مردم پاکستان، هر اقدامی که لازم باشد انجام داده‌ایم و ادامه خواهیم داد.» او از دولت افغانستان خواست تا از استفاده گروه‌های تروریستی از خاک خود علیه پاکستان جلوگیری کند و افزود: «امنیت شهروندان ما خط قرمز ارتش پاکستان است.»
در همین حال، امتیاز گل، تحلیلگر برجسته امنیتی مستقر در اسلام‌آباد، با اشاره به ریشه‌های تنش میان دو کشور گفت: «آنچه در چند ساعت اخیر شاهد بودیم، نتیجه طبیعی تنش‌هایی است که طی ماه‌های گذشته میان دو طرف بالا گرفته بود؛ به‌ویژه پس از حملات مستقیم به پناهگاه‌های تحریک طالبان پاکستان و امتناع مداوم رژیم طالبان از انجام اقدامات قاطع علیه این گروه که عامل اصلی حملات تروریستی در پاکستان است.» گل تأکید کرد که ادامه این وضعیت می‌تواند به دور تازه‌ای از خشونت و بی‌ثباتی در مناطق مرزی دامن بزند و راه هرگونه گفت‌وگوی سازنده میان کابل و اسلام‌آباد را دشوارتر کند.
روابط میان افغانستان و پاکستان در ماه‌های اخیر به‌شدت تیره و پرتنش شده است. اسلام‌آباد دولت طالبان را به پناه دادن به اعضای گروه «تحریک طالبان پاکستان» (TTP) متهم می‌کند؛ گروهی که طی سال‌های اخیر ده‌ها عملیات مرگبار در خاک پاکستان انجام داده و مسئول کشته شدن صدها نظامی این کشور شناخته می‌شود.
مایکل کوگلمان، تحلیلگر ارشد مسائل آسیای جنوبی، با هشدار نسبت به پیامدهای حملات اخیر پاکستان گفت: «خطر اصلی برای اسلام‌آباد این است که حملاتش در خاک افغانستان می‌تواند موجب بسیج نیروهای تحریک طالبان پاکستان برای انتقام‌گیری شود و در نتیجه، پاکستان ناچار شود عملیات‌های گسترده‌تر و شدیدتری را در افغانستان دنبال کند. در این صورت، چرخه درگیری دوباره تکرار خواهد شد.» او تأکید کرد: «در این بحران، هیچ برنده‌ای وجود ندارد و هیچ راه‌حل بلندمدت آسانی هم در کار نیست. حتی اگر فعلاً از شدت تنش کاسته شود، منطقه هنوز از خطر به‌دور نیست.»
مرز میان دو کشور که به «خط دیورند» معروف است، حدود ۲۶۰۰ کیلومتر (معادل ۱۶۰۰ مایل) امتداد دارد و از میان مناطق کوهستانی صعب‌العبور می‌گذرد؛ جایی که سال‌هاست مأمن گروه‌های شبه‌نظامی و محل اصلی درگیری‌های مرزی است. امتیاز گل، تحلیلگر امنیتی در اسلام‌آباد، در جمع‌بندی تحولات اخیر گفت: «به‌نظر می‌رسد صبر پاکستان به‌پایان رسیده و تصمیم گرفته خود مستقیماً علیه رهبران تحریک طالبان پاکستان اقدام کند. اکنون طالبان این اقدامات را واکنشی تلافی‌جویانه تلقی می‌کنند.»
گزارش جدید سازمان ملل از همکاری پنهان طالبان با گروه‌های تروریستی بین‌المللی
با وجود انکارهای مکرر مقامات طالبان، شواهد و گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که گروه‌های تندرو از جمله القاعده، تحریک طالبان پاکستان (TTP) و حزب اسلامی ترکستان شرقی همچنان آزادانه و با حمایت ضمنی طالبان در افغانستان فعالیت می‌کنند.
بر اساس گزارش تازه گروه نظارت و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد که در ژوئیه ۲۰۲۴ منتشر شد، القاعده در ۱۲ ولایت از ۳۴ ولایت افغانستان پایگاه‌های آموزشی، خانه‌های امن، مدارس دینی، مراکز رسانه‌ای و انبارهای تسلیحاتی در اختیار دارد. در این گزارش آمده است که القاعده «همچنان از افغانستان به‌عنوان پناهگاهی امن تحت حمایت طالبان استفاده می‌کند.»
این گزارش همچنین تأکید می‌کند که روابط طالبان افغانستان با تحریک طالبان پاکستان «بسیار نزدیک» و گسترده است. به گفته کارشناسان سازمان ملل، تحریک طالبان پاکستان از خاک افغانستان برای طراحی و هدایت عملیات‌های تروریستی علیه پاکستان استفاده می‌کند و از حمایت مستقیم طالبان افغان برخوردار است. در بخش دیگری از گزارش آمده است: «طالبان افغان یا توانایی مهار تهدید ناشی از تحریک طالبان پاکستان را ندارند یا تمایلی به انجام آن نشان نمی‌دهند. کشورهای عضو سازمان ملل این موضوع را چالشی فراتر از ظرفیت طالبان دانسته‌اند، حتی اگر بخواهند آن را مدیریت کنند.»
در همین گزارش تصریح شده که طالبان افغانستان، تحریک طالبان پاکستان را گروهی تروریستی نمی‌دانند. پیوند میان دو گروه بسیار عمیق و ریشه‌دار است؛ به‌ویژه به این دلیل که تحریک طالبان پاکستان در طول دو دهه جنگ طالبان علیه ایالات متحده و دولت پیشین افغانستان، نقش پشتیبان و هم‌پیمان مؤثری داشته است.
تحریک طالبان پاکستان نیز خود را بخشی از «جنبش جهانی طالبان افغانستان» می‌داند. در اوت ۲۰۲۱، تنها چند روز پس از سقوط کابل، نور ولی محسود، رهبر این گروه، با تجدید بیعت خود با «امارت اسلامی افغانستان» اعلام کرد: «به لطف خداوند، در طول بیست سال توانستیم بزرگ‌ترین طاغوت دوران [آمریکا] و بردگانش [دولت پیشین افغانستان] را شکست دهیم و سراسر امت اسلامی، به‌ویژه مردم مجاهد افغانستان را سرافراز سازیم.»
ناکارآمدی راه‌حل نظامی برای پاکستان
در حالی‌که درگیری‌ها در مرز افغانستان و پاکستان همچنان ادامه دارد، کارشناسان هشدار می‌دهند که حملات هوایی پاکستان به خاک افغانستان نه‌تنها راه‌حل بحران کنونی نیست، بلکه می‌تواند وضعیت را پیچیده‌تر کند. به باور آنان، این بمباران‌ها صرفاً برای آرام‌کردن افکار عمومی پاکستان به‌ویژه در ایالت پنجاب، جایی که احساسات ضدپشتون به‌سرعت در حال افزایش است کارکردی مقطعی دارد و در بلندمدت هیچ راهبرد پایداری ارائه نمی‌دهد.
تجربه تاریخی نیز نشان می‌دهد که هیچ قدرت خارجی از جمله ایالات متحده یا اتحاد جماهیر شوروی، نتوانسته با اتکا به نیروی نظامی در افغانستان به موفقیت برسد. کارشناسان بر این باورند که تکرار همان مسیر از سوی پاکستان، تنها می‌تواند به گسترش بی‌ثباتی و درگیری‌های قومی در منطقه منجر شود.
به گفته تحلیلگران، حملات اخیر ممکن است به شکل ناخواسته موجب اتحاد گسترده‌تر افغان‌ها حتی مخالفان طالبان در برابر پاکستان شود. هم‌زمان، گزارش‌هایی از افزایش شکاف میان سراج‌الدین حقانی، وزیر کشور طالبان و جناح قندهار که قدرت اصلی در حکومت طالبان را در دست دارد، منتشر شده است. با این حال، ناظران تأکید می‌کنند که شبکه حقانی هرگز علیه طالبان در کنار پاکستان قرار نخواهد گرفت.
در تحولی قابل‌توجه، شماری از فرماندهان نظامی پیشین دولت جمهوری افغانستان نیز حملات اخیر پاکستان را محکوم کرده‌اند. برخی تحلیل‌ها حاکی از آن است که اسلام‌آباد ممکن است تلاش کند با بهره‌گیری از گروه‌های مسلح مخالف طالبان از جمله داعش شاخه خراسان (ISK)، نوعی جنگ نیابتی علیه طالبان به‌راه اندازد. در مقابل، طالبان پاکستان را متهم کرده‌اند که پایگاه‌هایی برای داعش شاخه خراسان در ایالت بلوچستان ایجاد کرده است. همچنین گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد ارتش پاکستان ممکن است بار دیگر گروه «لشکر طیبه» را، که در دهه ۲۰۰۰ برای مقابله با تحریک طالبان پاکستان به‌کار گرفته شده بود، فعال کند تا علیه طالبان و گروه تحریک طالبان پاکستان وارد عمل شود. تحلیلگران می‌گویند، چنین سناریوهایی می‌تواند منطقه را وارد چرخه‌ای تازه از جنگ‌های نیابتی و انتقام‌جویانه کند.
منبع: فرارو
ثبت دیدگاه