رئیس سازمان انرژی اتمی، روز‌گذشته در حاشیه جلسه هیئت دولت گفت: «کشورهایی که با ما تخاصم داشتند یا رفتار غیراصولی انجام دادند در طول این سال‌ها، سعی کردیم از آن کشورها بازرس نپذیریم. آن‌ها هم رفتار متقابل می‌کنند و بازرس ایرانی نمی‌پذیرند. اما در شرایط کنونی مذاکرات، اگر مطالبی مطرح شود و توافق حاصل شود و خواسته‌های ایران مدنظر قرار گیرد، آن زمان ما در پذیرش بازرسی آمریکایی از طریق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تجدیدنظر خواهیم کرد.»
صحبت محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی را می‌توان از چند زاویه مورد بررسی قرار داد. با توجه به این که اسلامی گفت ایران بازرس‌های مربوط به کشورهایی خاص را نپذیرفته، بر اساس توافقنامه پادمان به این معناست که آژانس بازرس‌های آمریکایی را برای حضور در ایران معرفی کرده اما مورد پذیرش تهران قرار نگرفته است. موضوعی که می‌تواند به عنوان یک اقدام اعتمادساز مورد توجه قرار بگیرد و نه بیشتر.
بازرسی در چارچوب آژانس
آمریکایی‌ها پیش از این گفته بودند که خواستار بازرسی مستقیم از تاسیسات هسته‌ای ایران هستند. بازرسی مستقیم به این معنی که خارج از چارچوب آژانس، رأساً وارد عمل شوند و به سایت‌های ایران دسترسی پیدا کنند. چنین درخواستی مبنای قانونی و عقلی ندارد. اسلامی این موضوع را به عنوان یک قدم در پروسه اعتمادسازی ارائه می‌دهد. صحبت او به این معناست که حضور بازرس‌های آمریکایی در چارچوب آژانس، در صورت پیشرفت مذاکرات و رسیدن به توافق، حضور بازرسان آژانس با ملیت آمریکایی مورد بررسی و تجدید نظر قرار می‌گیرد. صحبتی که اشاره به جلوگیری از ورود برخی بازرس‌های آژانس طی سال‌های گذشته و به طور مشخص بعد از خروج ترامپ از برجام دارد.
فعالیت در پوشش بازرسی
با توجه به ماهیت سیاسی پرونده هسته‌ای ایران، همواره این نگرانی طی دو دهه گذشته وجود داشته است که سرویس‌های اطلاعاتی از ظرفیت دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سایت‌های ایران، استفاده کنند. گاهی درگیری‌های ایران و آژانس در این حوزه، به سطح رسانه‌ها نیز کشیده شده است. هرچند اقدامات سلبی جمهوری اسلامی ایران برای جلوگیری از بعضی اقدام‌ها در پوشش بازرسی، در مقایسه با اقدامات اعتمادساز خیلی به چشم نمی‌آید.
۱۵ آبان ۱۳۹۹ ایران جلوی ورود یکی از بازرس‌های آژانس به تاسیسات نطنز را گرفت. به گزارش تسنیم، ۱۹ آبان، سازمان انرژی اتمی در بیانیه‌ای اعلام کرد: «هفته گذشته مسئولین سازمان انرژی اتمی ایران از ورود یکی از بازرسان آژانس به سایت غنی‌سازی نطنز جلوگیری کردند. علت این اقدام ایران نگرانی از احتمال همراه داشتن مواد مشکوک بوده است. به‌طور معمول کلیه بازرسان، وسائل همراه آنان در بدو ورود به هر یک از سایت‌های هسته‌ای مورد تفتیش و کنترل قرار می‌گیرد. براساس اعلام بخش حفاظت سایت، هنگام ورود این خانم بازرس تجهیزات کنترلی علامت هشدار را نشان داده است و به همین دلیل ضمن کنترل وسایل همراه بازرس از ورود او به سایت جلوگیری شده و مراتب امر به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منعکس شد و از طرف جمهوری اسلامی ایران به آژانس اعلام می‌شود که پذیرش قبلی این بازرس لغوشده تلقی می‌گردد. ایران همچنین خواستار همکاری آژانس برای ادامه تحقیقات در این خصوص شده است که آژانس نیز در پاسخی کتبی این موضوع را می‌پذیرد. در نتیجه لغو پذیرش بازرس، وی با ناتمام گذاشتن مأموریت خود ایران را به‌مقصد وین ترک کرده است.»
در بخش دیگری از این گزارش به نقل از بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی آمده بود: «در چند روز اخیر اتفاقاتی در مورد یک بازرس رخ داد که مجبور شدیم او را به نطنز راه ندهیم و اعتبارنامه وی را لغو کنیم. به‌هنگام ورود، آلارم هشدار داد که نشان از آغشته بودن به مواد یا همراه بودن مواد با وی بود. گزارش آن از طریق غریب‌آبادی ارائه شد و همه اعضای شورای حکام قانع شدند و فکر می‌کنیم به‌غیر از آمریکا و رژیم صهیونیستی و چند کشور دیگر، همه قانع شدند و اعلام کرده‌ایم اگر لازم شد مدارک لازم و حتی فیلم آن را ارائه خواهیم کرد و حرفی که می‌زنیم براساس یک منطق است.»
آن زمان سایت نورنیوز – نزدیک به شمخانی دبیر وقت شعام – نیز نوشت: «هنگام ورود این خانم بازرس به سایت نطنز، تجهیزات کنترلی علامت هشدار وجود مواد آلوده‌کننده را نشان داده است. بازرسان دیگری نیز همراه این خانم بودند اما دستگاه‌های کنترلی تنها در مورد او هشدار دادند. براساس مقررات بین‌المللی از ورود خانم بازرس به سایت نطنز جلوگیری و مراتب به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منعکس گردید. پیش از کنترل لوازم و کیف خانم بازرس، وی وارد سرویس بهداشتی شده و پس از آن هشدار دستگاه‌ها متوقف گردید. کنترل سرویس بهداشتی استفاده‌شده از سوی خانم بازرس به‌وسیله دستگاه‌های هشداردهنده وجود آلودگی مواد خطرناک را تأیید کرد. شواهد موجود از دفع مواد خطرناک هنگام رفتن وی به سرویس بهداشتی خبر می‌دهد.»
بر اساس آخرین اخبار (اردیبهشت ۱۴۰۳)، در حال حاضر ۱۳۰ بازرس آژانس به ایران تردد می‌کنند. در سال ۱۴۰۲ ویزا یا به تعبیری مجوز حضور ۸ بازرس با ملیت‌های فرانسوی و آلمانی از سوی ایران لغو شد. در اردیبهشت ۱۴۰۳ اعلام شد که ایران چند بازرس جدید را پذیرفته است. بر اساس تواقفنامه پادمان کشور محل بازرسی می‌توان بازرس‌ها را بپذیرد یا نپذیرد. آژانس بر اساس بند ۱ ماده ۹ توافقنامه جامع پادمانی، باید رضایت ایران را برای بازرس‌ها جلب کند. در صورتی که کشور عضو توافق با نپذیرفتن مکرر بازرس‌ها باعث توقف بازرسی‌ها شود، این اقدام به شورای حکام گزارش می‌شود. اما ایران در جریان تعاملات خود با آژانس، به رغم وجود اختلافات گسترده، روند بازرسی‌ها را حفظ کرده است.
منبع: فرارو
ثبت دیدگاه