ابتدا، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، نشست پیشنهادی درباره جنگ اوکراین در بوداپست را لغو کرد و تحریم‌هایی تازه علیه روسیه وضع کرد. سپس ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، اعلام کرد کشورش با موفقیت دو سلاح هسته‌ای جدید و تهدیدآمیز را آزمایش کرده که برای «نبرد آخرالزمانی» احتمالی با آمریکا طراحی شده‌اند.
تحلیلگران می‌گویند هم‌زمانی این دو رویداد شاید تصادفی نبوده است و پیام پوتین روشن است: با توجه به قدرت بازدارندگی زرادخانه هسته‌ای روسیه، ایالات متحده ناگزیر است در نهایت به نفوذ و قدرت مسکو احترام بگذارد و پای میز مذاکره بنشیند؛ چه بخواهد یا نه.
همان اهرم قدیم
به نوشته نیویورک تایمز، این همان پیامی است که کرملین از دوران جنگ سرد تاکنون بارها در بازی‌های خطرناک سیاسی با واشنگتن بر آن تکیه کرده است؛ دورانی که اتحاد شوروی تأکید داشت برای دو قدرت بزرگ هسته‌ای جهان، مذاکره نه یک انتخاب بلکه ضرورتی حیاتی است. در سال‌های اخیر نیز مسکو بارها گفته تلاش‌ها برای منزوی کردن روسیه – از جمله تحریم‌های تازه آمریکا علیه شرکت‌های نفتی روسی – سرانجامی نخواهد داشت. آندراش راتس، پژوهشگر ارشد شورای روابط خارجی آلمان، گفت: «آن‌ها در واقع می‌خواهند بگویند شما نمی‌توانید هر طور که می‌خواهید ما را تحریم کنید. ما یک قدرت بزرگ هسته‌ای هستیم و باید با ما وارد گفت‌وگو شوید».
ترامپ اوایل امسال با هدف پایان دادن به جنگ اوکراین به کاخ سفید بازگشت. در روزهای بعد، مسکو کوشید مذاکرات مربوط به اوکراین را به توافقی گسترده‌تر تبدیل کند که حوزه‌های تجاری، انرژی و تسلیحات هسته‌ای را نیز دربر بگیرد؛ تلاشی برای رسیدن به یک «توافق جامع» که به نفع کرملین تمام شود. راتس گفت: «تنها حوزه‌ای که روسیه تقریباً با ایالات متحده برابری دارد، سلاح‌های کشتارجمعی است. بنابراین اگر بخواهد اهرم فشار داشته باشد، باید مسئله هسته‌ای را وارد بسته مذاکراتی کند. شوروی‌ها نیز همین کار را می‌کردند. اقتصاد شوروی در مقایسه با اقتصاد آمریکا در عرصه تجارت جهانی ناچیز بود. تنها برگ برنده واقعی شوروی، زرادخانه هسته‌ای‌اش بود».
تاکنون تلاش‌های کرملین نتیجه‌ای نداشته و ترامپ اعلام کرده تا زمانی که مسکو به جنگ پایان ندهد، هیچ توافقی در زمینه تجارت یا انرژی امضا نخواهد کرد. با این حال، حوزه تسلیحات هسته‌ای ممکن است همان جایی باشد که روسیه می‌تواند واشنگتن را به گفت‌وگو بکشاند. در سپتامبر، پوتین پیشنهاد داد که روسیه و آمریکا توافق محدودسازی تسلیحات هسته‌ای دوربرد را از فوریه ۲۰۲۶ به مدت یک سال تمدید کنند. ترامپ در واکنش این پیشنهاد را «ایده‌ای خوب» توصیف کرد.
پوتین در هفته گذشته دوباره از مجموعه تسلیحات جدیدش سخن گفت؛ سلاح‌هایی که نخستین بار در سال ۲۰۱۸ رونمایی شدند و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که سامانه‌های دفاع موشکی آمریکا را دور بزنند. او گفت این تسلیحات تضمین می‌کنند روسیه بتواند صرف‌نظر از برنامه ترامپ برای ساخت سپر موشکی پیشرفته موسوم به «گنبد طلایی»، همچنان تهدید بازدارندگی متقابل را علیه آمریکا حفظ کند.
پوتین در آخر هفته گذشته نتایج آزمایش ۲۱ اکتبر موشک «بورِوِستنیک» را تشریح کرد؛ یک موشک کروز روسی با پیشرانه هسته‌ای که قادر است کلاهک هسته‌ای حمل کند. سپس در روز چهارشنبه اعلام کرد روسیه همچنین سامانه زیردریایی «پوسایدون» را آزمایش کرده است؛ یک پهپاد زیرآبی با پیشرانه هسته‌ای و برد بسیار طولانی.
احتمال می‌رود این آزمایش‌ها مدت‌ها پیش از تیرگی روابط اخیر میان پوتین و ترامپ برنامه‌ریزی شده باشند. پاول پادویگ، تحلیلگر مستقر در ژنو و مدیر پروژه نیروهای هسته‌ای روسیه، گفت: «فکر نمی‌کنم این آزمایش‌ها ارتباط مستقیمی با تحولات سیاسی اخیر داشته باشند. پوتین می‌توانست در هنگام اعلام نتایج، لحن تهدیدآمیزتری علیه آمریکا اتخاذ کند، اما چنین نکرد».
توازن راهبردی
به گفته کارشناسان، این تسلیحات جدید توازن راهبردی میان روسیه و آمریکا را تغییر نمی‌دهند. جیمز اکتون، پژوهشگر ارشد در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، گفت: «روسیه از اواسط دهه ۱۹۶۰ توانایی نابود کردن ایالات متحده با سلاح‌های هسته‌ای را داشته است. این آسیب‌پذیری، یک واقعیت است. اختراع روش‌های تازه برای تحقق همان تهدید نباید ما را بیش از واقعیت همیشگی توازن هسته‌ای نگران کند».
با این حال، طراحی «بورِوِستنیک» و «پوسایدون» – که هر دو از راکتورهای هسته‌ای برای پیشرانه استفاده می‌کنند – ماهیتی به‌ویژه هراس‌انگیز دارد. بورِوِستنیک به دلیل خطر بالقوه آلودگی رادیواکتیو، به «چرنوبیل پرنده» معروف شده است؛ اشاره‌ای به نیروگاه اتمی اوکراینِ دوران شوروی که در سال ۱۹۸۶ پس از انفجار راکتور، نماد فاجعه هسته‌ای شد. آزمایش ناموفق این موشک در سال ۲۰۱۹ در شمال روسیه باعث انتشار مواد رادیواکتیو و کشته شدن چند نفر از پرسنل روس شد.
برخی تحلیلگران می‌گویند تهدید به آلودگی هسته‌ای شاید تلاشی برای واداشتن رهبران غربی به گفت‌وگو باشد. راتس می‌گوید: «به نظر می‌رسد این نوعی استراتژی دیوانه‌وار باشد؛ شما سلاح‌هایی واقعاً آخرالزمانی می‌سازید و وانمود می‌کنید واقعاً آماده استفاده از آن‌ها هستید». ولادیمیر ژاباروف، معاون کمیسیون امور بین‌الملل در شورای فدراسیون (مجلس علیای پارلمان روسیه)، روز جمعه در مصاحبه‌ای تلویزیونی گفت این آزمایش‌ها به رهبران غربی نشان داده که باید با مسکو وارد گفت‌وگو شوند.
او گفت: «ما تمایل خود را برای نشستن پای میز مذاکره با غرب، پایان دادن به رویارویی بی‌پایان و آغاز گفت‌وگوی متقابل نشان دادیم. زیرا با در اختیار داشتن سلاحی مانند بورِوِستنیک، روسیه عملاً شکست‌ناپذیر می‌شود». ژاباروف با اشاره به خواسته‌های کرملین پیش از حمله به اوکراین گفت غرب اکنون با مشاهده سلاح‌هایی چون بورِوِستنیک باید بپذیرد «شاید زمان آن رسیده که به استدلال‌های روسیه گوش دهد.»
هنوز روشن نیست واشنگتن این پیام را دریافت کرده یا نه. پس از اعلام‌های پوتین، ترامپ در شبکه‌های اجتماعی نوشت ایالات متحده «به‌صورت برابر» آزمایش‌های تسلیحات هسته‌ای را از سر خواهد گرفت. این اظهارنظر موجی از گمانه‌زنی‌ها را درباره احتمال نخستین انفجار آزمایشی کلاهک هسته‌ای آمریکا از سال ۱۹۹۲ به راه انداخت. اما اعلام‌های اخیر پوتین مربوط به آزمایش سامانه‌های پرتاب کلاهک هسته‌ای بود، نه انفجار خود کلاهک‌ها. آخرین آزمایش واقعی روسیه با انفجار کلاهک هسته‌ای به سال ۱۹۹۰ بازمی‌گردد.
منبع: اکوایران
ثبت دیدگاه