بعدازظهر چهارشنبه در دفتر بیضی‌شکل کاخ سفید، دونالد ترامپ در تصور خود از موفقیت «عصر جدید» تعرفه‌های بالاتر آمریکا بر جهان غرق شده بود. ترامپ درباره سیاست تجاری به‌شدت حمایت‌گرایانه خود گفت: «ما تازه شروع کرده‌ایم. این هنوز در مراحل اولیه است. ما کشوری داریم که قرار است بسیار ثروتمند شود.»
در حالی که ترامپ این موفقیت خود خوانده را جشن می‌گیرد، ماه اوت برای بزرگ‌ترین شرکای تجاری آمریکا و اقتصاد جهانی، دوره‌ای پر از نگرانی بوده است. برخی کشورها مانند اتحادیه اروپا و ژاپن، پس از آن‌که در آخرین لحظات با واشنگتن به توافق‌هایی برای کاهش تعرفه‌های برنامه‌ریزی‌شده بر اکثر محصولات خود دست یافتند، تا حدی از فشار رهایی یافتند. اما کشورهای دیگر، از جمله برزیل، هند و سوئیس، در حاشیه ماندند و با تعرفه‌های بالاتری روبه‌رو شدند که آن‌ها را خشمگین و در مورد چگونگی واکنش، سردرگم کرده است.
سلاح‌سازی از اقتصاد آمریکا
به نوشته فایننشال تایمز، نتیجه نابرابر آخرین دور مذاکرات تجاری نشان داد که رئیس‌جمهور ۷۹ ساله آمریکا تا جایی که می‌تواند از تعرفه‌ها نه تنها برای رسیدن به اهداف اقتصادی، بلکه برای پیشبرد منافع ژئوپلیتیکی و دیپلماتیک استفاده می‌کند. در عمل، او از قدرت عظیم اقتصاد آمریکا به‌عنوان سلاحی علیه هر کشوری که از پذیرش خواسته‌هایش سر باز زند، بهره می‌گیرد.
رابرت زولیک، نماینده تجاری پیشین آمریکا در دولت جورج بوش و رئیس سابق بانک جهانی، می‌گوید: «ترامپ اساساً به دنبال سیاست‌گذاری نیست. او به دنبال معامله‌گری و رویکرد معاملاتی است و متوجه شده که ایالات متحده قدرت اقتصادی فوق‌العاده‌ای دارد و تعرفه‌ها ابزاری برای اعمال فشار و نمایش برتری هستند.»
در مورد برزیل، ترامپ اعمال تعرفه‌های تنبیهی ۵۰ درصدی را با استناد به تصمیمات قضایی این کشور، از جمله پیگرد قضایی ژائیر بولسونارو، رئیس‌جمهور پیشین، و مقررات دیوان عالی بر شبکه‌های اجتماعی، توجیه کرد.
در مورد هند، ترامپ تعرفه‌های برنامه‌ریزی‌شده آمریکا را از ۲۵ درصد به ۵۰ درصد افزایش داد؛ اقدامی در واکنش به خرید نفت روسیه از سوی دهلی‌نو، درست در زمانی که او در تلاش برای میانجی‌گری در جنگ اوکراین است.
این هفته، ترامپ گفت اقدام کانادا در به رسمیت شناختن دولت فلسطین در خاورمیانه باعث خواهد شد که حل مذاکرات تجاری باقی‌مانده «بسیار دشوار» شود؛ او تعرفه‌ها بر کالاهای کانادایی خارج از توافق تجاری منطقه‌ای USMCA را به ۳۵ درصد افزایش داده است.
تعرفه‌ها و توافق‌های لحظه‌ای
بسیاری از کارشناسان و مقامات تجاری در سراسر جهان می‌گویند پیوند دادن آشکار سیاست اقتصادی به مطالبات سیاسی، بر عدم قطعیت بازار پیرامون سیاست‌های تجاری ترامپ خواهد افزود، زیرا او می‌تواند بسته به اهداف لحظه‌ای خود – چه توافقی حاصل شده باشد و چه نه – به طور غیرقابل پیش‌بینی تعرفه‌های آمریکا را افزایش یا کاهش دهد.
داگلاس اروین، استاد اقتصاد در دانشگاه دارتموث، می‌گوید: «این موضوع پرسش‌هایی درباره همه “توافق‌هایی” که تا حالا حاصل شده ایجاد می‌کند. خوب، شاید چند هفته پابرجا بمانند. اما آیا ممکن است دلیل تازه‌ای مطرح شود که دولت ترامپ با استناد به آن تعرفه‌های بیشتری علیه شما وضع یا توافق را لغو کند؟ شما که نمی‌دانید، درست است؟»
ترامپ پیش‌تر نیز تمایل خود را به استفاده از تعرفه‌ها به‌عنوان ابزار مذاکره دیپلماتیک نشان داده بود. در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش، او مکزیک را به اعمال تعرفه‌های سنگین تهدید کرد تا این کشور جریان مهاجرت را محدود کند، و در ابتدای دوره دوم خود، وعده داد که بر واردات کلمبیا تعرفه وضع خواهد کرد مگر آن‌که این کشور پذیرش مهاجران بازگردانده‌شده از آمریکا را بپذیرد.
اما تمایل ترامپ به اعمال مجازات تجاری علیه کشورها به دلایل کاملاً غیر اقتصادی، در شش ماه نخست دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. تعرفه‌های اضافی بر هند و برزیل، علاوه بر اقدام ترامپ در وضع تعرفه‌های بیشتر بر چین، کانادا و مکزیک – سه شریک تجاری اصلی آمریکا – به بهانه این‌که اقدامات کافی را برای مهار تجارت فنتانیل انجام نداده‌اند، اعمال شده است. اواخر ژوئن، ترامپ به شدت از اسپانیا به دلیل مقاومت در برابر افزایش هزینه‌های دفاعی انتقاد کرد و هشدار داد که به همین دلیل باید در تجارت «دو برابر» هزینه بپردازد.
در حالی که قوانین تجارت جهانی پس از جنگ جهانی دوم، به کشورها در اعمال محدودیت‌های تجاری بر اساس ملاحظات امنیت ملی آزادی عمل داده‌اند، کارشناسان تجاری نگران‌اند که اقدامات ترامپ بیش از حد جسورانه باشد و بتواند نظام تجارت بین‌الملل را بیش از پیش متلاشی کند.
مارک بوش، استاد دیپلماسی کسب‌وکار بین‌الملل در دانشگاه جورج‌تاون، می‌گوید: «این‌که ترامپ خودش قاضی و هیئت منصفه گناهان دیگران باشد، بسیار تحریک‌آمیز است. این حتی می‌تواند محتمل‌ترین مسیری باشد که ما را به سمت حملات تلافی‌جویانه تعرفه‌ای علیه ایالات متحده بکشاند.»
مقاومت هند و برزیل
دهلی‌نو و برازیلیا در واکنش به قرار گرفتن در فهرست کشورهایی با بالاترین تعرفه‌های آمریکا در جهان، موضعی چالش‌جویانه اتخاذ کرده‌اند. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، روز پنجشنبه به خبرنگاران گفت: «هند هرگز بر سر رفاه کشاورزان، بخش لبنیات و ماهیگیران خود سازش نخواهد کرد. و من شخصاً می‌دانم که باید بهای سنگینی برای این موضوع بپردازم.»
لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، نیز به خبرگزاری رویترز گفت که در صورت لزوم تردیدی برای گفت‌وگو با ترامپ ندارد، «اما امروز حس درونی‌ام می‌گوید که او نمی‌خواهد صحبت کند. و من خودم را تحقیر نخواهم کرد». او افزود که واکنش باید با هماهنگی دیگر کشورهای عضو بریکس – شامل برزیل و هند – انجام شود، اما هیچ‌یک از این کشورها تاکنون پیشنهاد تشدید تقابل با واشنگتن را مطرح نکرده‌اند.
برای مقامات دولت ترامپ، انگیزه اقتصادی از اعمال تعرفه‌ها، یعنی طراحی دوباره روابط تجاری آمریکا با جهان – همچنان در اولویت قرار دارد.
ترامپ در شش ماه پس از آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری خود، تعرفه‌های آمریکا را به بالاترین سطح از دهه ۱۹۳۰ رسانده است و گاه در این مسیر حتی توافق‌های تجارت آزاد موجود را لغو کرده است. او اوایل آوریل از این اقدام به‌عنوان «اعلام استقلال اقتصادی آمریکا» یاد کرد.
اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، این هفته نظام تعرفه‌ای را تلاشی برای «متعادل‌سازی تجارت به نفع آمریکا» خواند. مقامات دولت ترامپ بر این باورند که تعرفه‌هایی که بر اساس ملاحظات اقتصادی وضع می‌شوند، با آنهایی که به دلایل سیاسی یا دیپلماتیک اعمال می‌شوند و ممکن است بیشتر دچار نوسان شوند، تفاوت دارند. یک مقام کاخ سفید گفت: «تعرفه‌ها ابزار اقتصادی هستند که می‌توانند در زمینه‌های مختلف چندین هدف را دنبال کنند. در مورد هند و برزیل، این تعرفه‌ها همچنین برای تحقق اهداف گوناگون سیاست خارجی و امنیت ملی اعمال شده‌اند.»
واکنش سرد بازار
مقامات ترامپ همچنین از واکنش سرد بازار به موج تعرفه‌هایی که رئیس‌جمهور در هفته‌های اخیر اعمال کرده، دلگرم شده‌اند. در ماه آوریل، ترامپ به دلیل سقوط شدید بازارهای سهام جهانی و فروش گسترده اوراق خزانه‌داری آمریکا، مجبور شد به طور موقت اعمال تعرفه‌ها را متوقف کند. اما از آن زمان شاخص‌های بورس دوباره بهبود یافته‌اند، هرچند ارزش دلار آمریکا در مقایسه با سایر ارزها کاهش یافته است. در مقابل، نشانه‌هایی وجود دارد که حاکی از آغاز تأثیرگذاری منفی تعرفه‌های ترامپ بر اقتصاد به‌طور کلی است؛ به‌ویژه با کاهش چشمگیر رشد اشتغال در آمریکا.
زولیک می‌گوید: «با گذر زمان، این سیاست باعث افزایش هزینه‌ها، بالا رفتن قیمت‌ها و کند شدن بهره‌وری خواهد شد. و این روند ادامه پیدا خواهد کرد.»
اگرچه تعرفه‌های متقابل جدیدی که این هفته اعمال شده‌اند، به طور کلی از تعرفه‌های تهاجمی اوایل آوریل محدودتر هستند، اما کارشناسان تجارت هشدار می‌دهند که توافق‌های به‌دست‌آمده ممکن است شکننده باشند.
توافق‌های تجاری معمولاً از نظر حقوقی اسنادی الزام‌آور هستند که ده‌ها صفحه دارند و اغلب به تأیید سیاستمداران هر یک از کشورهای طرف قرارداد می‌رسند. اما برخی از توافق‌های اخیر ترامپ تنها با یک پست در شبکه‌های اجتماعی اعلام شده‌اند. تد مورفی، وکیل تجارت در شرکت حقوقی «سیدلی آستین» در آمریکا، می‌گوید: «هیچ‌کدام از این موارد قابل اجرا نیستند؛ هیچ مرجع بالاتری هم برای شکایت وجود ندارد. اگر رئیس‌جمهور ترامپ از پایبندی به توافق تجاری شما دست بکشد چه اتفاقی می‌افتد؟»
توافقات مبهم
برخی از توافق‌های بزرگی که ترامپ اخیراً منعقد کرده – از جمله با بریتانیا و اندونزی – به متن‌های مکتوب مشترکی منجر شده‌اند. اما حتی در این موارد، بخش‌هایی از توافق‌ها هنوز اجرا نشده‌اند. برای مثال، در مورد توافق آمریکا و بریتانیا، دو طرف توافق کردند که بریتانیا سهمیه‌ای با تعرفه پایین‌تر برای صادرات فولاد خود دریافت کند. با این حال، ماه‌ها پس از امضای توافق، جزئیات بیشتری اعلام نشده و بریتانیا همچنان بابت فولاد خود تعرفه ۲۵ درصدی می‌پردازد.
بیشتر این توافق‌ها به متن مکتوب مشترکی منجر نشده‌اند و همین باعث شده گاهی دو طرف برداشت‌های متفاوتی از مفاد مورد توافق داشته باشند. در روزهای پس از توافق تجاری ترامپ با اتحادیه اروپا، دیپلمات‌های فرانسوی اصرار داشتند که ممکن است آمریکا مشروبات الکلی و شراب را از تعرفه‌ها معاف کند. اما مقامات آمریکایی قاطعانه اعلام کردند که ایالات متحده بر تمام شراب‌ها و مشروبات الکلی اروپایی – از جمله شامپاین و کنیاک فرانسوی – تعرفه اعمال خواهد کرد.
برخی کشورها پس از خروج از توافق‌های تجاری، روایت‌های متفاوتی از تعهدات و وعده‌های سرمایه‌گذاری داده‌شده به آمریکا ارائه کرده‌اند. ترامپ گفته بود که ژاپن متعهد به سرمایه‌گذاری به ارزش ۵۵۰ میلیارد دلار در آمریکا شده و ۹۰ درصد سود این پروژه‌ها به آمریکا خواهد رسید. اما مقامات ژاپنی گفتند که آمریکا تنها در صورتی ۹۰ درصد سود را دریافت می‌کند که به همان نسبت مسئولیت ریسک و تأمین مالی پروژه‌ها را بر عهده بگیرد.
سؤال اینجاست که آیا چنین اختلاف‌نظرهایی در آینده به درگیری‌های بیشتر منجر خواهد شد یا نه. یک مقام کاخ سفید می‌گوید انتظار ندارد واشنگتن از این توافق‌های تازه عقب‌نشینی کند یا آن‌ها را تغییر دهد و تنها یک تغییر عمده در شرایط می‌تواند باعث بازنگری شود. او می‌افزاید: «ما این توافق‌ها را دوست داریم، فکر می‌کنیم توافق‌های فوق‌العاده‌ای هستند.»
اما مورفی می‌گوید، باقی‌ماندن احتمال چنین بازگشتی، نوعی عدم‌قطعیت دائمی را به نظام تجارت جهانی تزریق خواهد کرد. او گفت: «اگر من شریک تجاری آمریکا بودم، سؤال می‌کردم چه چیزی مانع می‌شود که رئیس‌جمهور ترامپ فردا نگوید ۶۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری قبول نیست، حالا ۷۰۰ یا ۸۰۰ میلیارد دلار است؟ چطور می‌شود جلوی جابه‌جا شدن دائمی خط‌ومرزی توافق‌ها را گرفت؟»
منبع: اکوایران
ثبت دیدگاه