در حالی که دولت ترامپ مذاکرات فشردهای را برای پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین پیش میبرد، حتی سرسختترین منتقدان خود را نیز با ارائه مجموعهای از ضمانتهای امنیتی برای اوکراین که بسیار گستردهتر از هر چیزی است که توسط دولتهای قبلی پیشنهاد شده بود، غافلگیر کرده است.
روز چهارشنبه، ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، تأیید کرد که واشینگتن پیشنهاد داده است که به عنوان بخشی از توافق برای پایان دادن به جنگ، «ضمانتهایی شبیه به ماده ۵ به اوکراین ارائه دهد». او گفت: «اگر روسیه به اوکراین حمله کند، یک پاسخ نظامی هماهنگ آغاز خواهد شد.» اگرچه برخی از جزئیات مبهم هستند، اما استناد به ماده ۵ پیمان واشینگتن، سند بنیانگذاری ناتو، نشان میدهد که ایالات متحده حمله آینده روسیه به اوکراین را به عنوان حمله به خود تلقی کرده و متناسب با آن، از جمله احتمالاً با استقرار مستقیم نیروهای نظامی ایالات متحده، پاسخ خواهد داد. طبق مفاد مورد بحث، این ضمانت توسط سنا تصویب و از نظر قانونی الزامآور خواهد شد.
اما کسانی که این چرخش رویدادها را جشن میگیرند، باید از ابراز شادی خودداری کنند. مشکلی در این طرح نوظهور وجود دارد: وعدههای زیادی میدهد.
به راحتی میتوان فهمید که چرا اوکراین از این پیشنهاد استقبال میکند. با این حال، این تضمین به اصطلاح «استاندارد پلاتینیوم»، به گفته یکی از مقامات ارشد آمریکایی، نه تنها برای کییف و واشینگتن، بلکه برای متحدان ایالات متحده در اروپا و فراتر از آن، خطرات مهم و دست کم گرفته شدهای را به همراه دارد. گذشته از این سوال که آیا روسیه آن را خواهد پذیرفت یا خیر، سه چالش عمده برای چنین تعهد گستردهای وجود دارد.
اول، مسئله پیچیده اعتبار است. اگر قرار دادن نیروهای آمریکایی در خاک اوکراین برای محافظت از منافع حیاتی ایالات متحده ضروری بود، آنها سالها پیش آنجا بودند. در عوض، سه رئیس جمهور متوالی – باراک اوباما، جو بایدن و دونالد ترامپ – از اعزام سربازان آمریکایی برای دفاع از اوکراین خودداری کردهاند، که نشانهای واضح است مبنی بر اینکه آنها خطرات ایالات متحده را برای توجیه هزینهها و خطرات جنگ با دارنده بزرگترین زرادخانه هستهای جهان بسیار کم ارزیابی میکنند.
طرفداران تمدید ضمانت امنیتی به سبک ماده ۵ برای اوکراین ادعا میکنند که فقدان تعهد قراردادی است که نیروهای آمریکایی را در داخل نگه داشته است. شواهد تاریخی خلاف این را نشان میدهد: ایالات متحده هرگز در اعزام ارتش خود به خارج از کشور، زمانی که تهدید مستقیمی را برای منافع ایالات متحده احساس میکند، تردید نکرده است. ایالات متحده هنگام مداخله برای آزادسازی کویت از دست مهاجمان عراقی، پیمان امنیتی رسمی با این کشور نداشت و همچنین هنگام اعزام نیرو به کره جنوبی در سال ۱۹۵۰، برای دفاع از آن تعهدی نداشت.
هرگونه تعهدی که به اوکراین داده شود و ایالات متحده را به اقدام متفاوت در آینده نسبت به گذشته ملزم کند، وعدهای با ارزش مشکوک برای جلوگیری از تجاوز آینده روسیه خواهد بود. طرفداران این رویکرد خاطرنشان میکنند که روسیه تاکنون از آزمایش ناتو خودداری کرده است. اما عدم تمایل قبلی ایالات متحده برای جنگیدن برای اوکراین، هرگونه تعهد آینده برای انجام این کار را تحت تأثیر قرار میدهد. اگر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، از آنچه ممکن است بلوف ایالات متحده بداند، منافع استراتژیکی را درک کند، ممکن است این کار را انجام دهد.
دوم، اگر ایالات متحده تعهدی از نوع ماده ۵ به اوکراین داده و به آن عمل نکند، این امر سوالاتی را در مورد قابلیت اطمینان همه ضمانتهای مشابه ایالات متحده ایجاد میکند و امنیت و اعتماد متحدان کلیدی در اروپا و آسیا را تضعیف میکند. حتی اگر روسیه با حمله به خاک اوکراین برای سومین بار ایالات متحده را آزمایش نکند، اعتبار ایالات متحده به شدت آسیب خواهد دید. اگر واشینگتن یک ضمانت ارائه دهد که بعید به نظر میرسد بتواند آن را حفظ کند، متحدان و دشمنان به طور یکسان در مورد قدرت و قابلیت اطمینان سایر تعهدات ایالات متحده تردیدهای مشروعی خواهند داشت.
بنابراین، برخلاف انتظار، برخی از اعضای ناتو به شدت تلاش میکنند تا اوکراین ضمانتهای امنیتی گستردهای از ایالات متحده دریافت کند. اگر واشینگتن در نهایت با ارائه آنها موافقت کند، امنیت آنها تضعیف خواهد شد. متحدان اروپایی که هنوز برای دفاع از خود به ارتش ایالات متحده وابسته هستند، باید از هر چیزی که اعتبار ضمانت ماده ۵ ناتو و توانایی آن در جلوگیری از تجاوز بالقوه روسیه را تضعیف کند، بترسند.
سومین و شاید مهمترین دلیل برای اینکه واشینگتن باید از ارائه تعهدی از نوع ماده ۵ به کییف خودداری کند، واقعیت اصلی آن تعهد است: آمادگی برای جنگ با روسیه بر سر اوکراین. در حالی که هیچ تضمین امنیتی ایالات متحده مطلقاً مستلزم استقرار نیروهای نظامی ایالات متحده نیست، اگر ایالات متحده تعهد مشابهی به اوکراین بدهد و بازدارندگی شکست بخورد، واشینگتن با فشار سیاسی قابل توجهی برای اعزام سربازان آمریکایی به خط مقدم مواجه خواهد شد. در آن زمان، ایالات متحده در جنگ با روسیه خواهد بود، نتیجهای که پتانسیل تشدید هستهای را نیز شامل میشود.
حامیان ارائه تعهدات مشابه ماده ۵ به اوکراین استدلال میکنند که احتمال تشدید تنش هستهای دو طرفه است و میتواند مانع تجاوز روسیه به اوکراین شود. اما مسکو نشان داده که در مورد اوکراین حاضر است هزینهها و خطرات بسیار بیشتری نسبت به واشینگتن متحمل شود و این امر ایالات متحده را در هرگونه رویارویی آینده، از جمله ریسک هستهای، در موقعیت نامطلوبی قرار میدهد.
اوکراین به عنوان بخشی از هر توافقی که به جنگ پایان دهد، به تضمینهای امنیتی نیاز خواهد داشت. اما دولت ترامپ باید تعهدات محدود اما معتبر – بیشتر شبیه به آنچه ایالات متحده و متحدانش در چهار سال گذشته حاضر به انجام آن برای اوکراین بودهاند – را بر تعهدات گستردهای که سخاوتمندانه به نظر میرسند اما در نهایت توخالی و بالقوه خطرناک هستند، در اولویت قرار دهد.
منبع: دیپلماسی ایرانی
ثبت دیدگاه