برای عبور از طوفان ناشی از دوره دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، دو مسیر پربازده پیش روی رهبران جهان قرار دارد که کاملاً در تضاد با یکدیگرند: یا باید تمام تلاش خود را صرف تمجید، جلب نظر و چاپلوسی رئیس‌جمهوری کنید که خودشیفتگی‌اش دائم در معرض نمایش است؛ یا باید خود را – به‌صورت تلویحی یا صریح – در تقابل با قدرتمندترین ناسیونالیست جهان قرار دهید، و بدانید که این موضع‌گیری ممکن است در داخل کشور برایتان محبوبیت سیاسی به همراه داشته باشد، حتی اگر خشم کاخ سفید را برانگیزد.
روش اول؛ شیفته نوبل
در هفته گذشته، تصویری از هر دو رویکرد به نمایش گذاشته شد. دوشنبه گذشته، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در نمایشی آشکار از تملق، نامه‌ای را که در آن ترامپ را برای دریافت جایزه صلح نوبل نامزد کرده بود، ارائه داد. نتانیاهو – که در تلاش است ائتلاف راست‌گرای خود را در میانه فشارهای بین‌المللی برای توقف جنگ اسرائیل در غزه و همچنین در بحبوحه محاکمه‌ای به اتهام فساد داخلی حفظ کند – به حمایت ترامپ نیاز دارد. او، مانند دیگر رهبران جهان، می‌داند اگر بخواهی در کاخ سفید امتیاز بگیری، کافی‌ست از جایزه نوبل حرف بزنی.
فرمانده ارتش پاکستان نخستین‌بار در ماه ژوئن ترامپ را نامزد دریافت این جایزه کرد و گفت مداخله آمریکا در تنش میان پاکستان و هند، نقشی اساسی در صلح جهانی داشته است (دولت هند اما می‌گوید ایالات متحده هیچ نقشی در کاهش این بحران نداشته است).
ترامپ از سال ۲۰۱۹ و در همان دوره اول خود، بارها درباره شایستگی‌اش برای دریافت جایزه نوبل سخن گفته است. شماری از رهبران برجسته جهان، از شینزو آبه، نخست‌وزیر فقید ژاپن، گرفته تا عمران خان، نخست‌وزیر سابق پاکستان که اکنون زندانی است، در بحث درباره شایستگی ترامپ برای این جایزه مشارکت داشته‌اند. در هفته گذشته، این نقش به رؤسای‌جمهور گابن و موریتانی رسید که در دیداری تا حدودی خجالت‌آور مقابل دوربین‌ها در کاخ سفید، از نامزدی ترامپ حمایت کردند. ترامپ در واکنش گفت: «نمی‌دانستم این‌قدر با من خوب برخورد می‌شود. می‌توانیم تمام روز این کار را ادامه دهیم!»
روش دوم؛ ایستادگی
رویکرد دیگر را رئیس‌جمهور برزیل، لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا در پیش گرفت. در موجی از تهدیدهای تازه تجاری در هفته گذشته، ترامپ تعرفه‌ای سنگین معادل ۵۰ درصد برای واردات از برزیل اعلام کرد. ترامپ هیچ تلاشی برای پنهان‌کردن انگیزه‌های سیاسی‌اش نکرد و صراحتاً گفت که با پیگرد قضایی ژائیر بولسونارو، رئیس‌جمهور راست‌گرای سابق برزیل (که از متحدان نزدیک ترامپ است) به جرم تلاش برای حفظ قدرت از طریق توسل به نیروی نظامی پس از شکست در انتخابات سال ۲۰۲۲، مخالف است.
اما برخلاف لحن سازش‌جویانه رئیس‌جمهور چپ‌گرای کلمبیا، گوستاوو پترو، که در نخستین رویارویی خود با ترامپ در پایان ژانویه تلاش کرد کاخ سفید را راضی نگه دارد، لولا تصمیم گرفت در برابر رئیس‌جمهور آمریکا بایستد. او در مصاحبه‌ای تلویزیونی در روز پنج‌شنبه گفت: «اگر او از ما ۵۰ درصد عوارض بگیرد، ما هم از آن‌ها ۵۰ درصد می‌گیریم. احترام چیز خوبی‌ست. من دوست دارم احترام بگذارم و دوست دارم محترم شمرده شوم.»
احتمالاً این موضع‌گیری در برازیلیا، پایتخت برزیل، از نظر سیاسی سودمند خواهد بود، آن هم در حالی که لولا و متحدان چپ‌گرایش در آستانه یک انتخابات دشوار در سال ۲۰۲۶ قرار دارند. آن‌ها نوشتند: «اکنون لولا دشمنی مشخص دارد و می‌تواند از این رویارویی به‌عنوان ابزار حمله به بولسونارو یا هر کسی که پرچم سیاسی او را در انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده بر دوش می‌کشد استفاده کند و آن‌ها را هم‌پیمان با یک قدرت خارجی متخاصم جلوه دهد.»
گیلرمه بولوس، نماینده چپ‌گرای مجلس برزیل، در نطقی گفت: «اکنون باید تصمیم بگیرید که در کنار ترامپ هستید یا در کنار برزیل. این مالیات ترامپ حالا یک اسم دارد… مالیات بولسونارو». یکی از دستیاران لولا که نخواست نامش فاش شود، به واشنگتن پست گفت: «آن‌ها این ماجرا را سیاسی کردند، و ما هم وارد این بازی خواهیم شد. رئیس‌جمهور نه تهدید خواهد کرد و نه به تحریکات پاسخ می‌دهد، اما واکنش‌هایش قاطع و جسورانه خواهد بود.»
موهبت انتخاباتی
ترامپ بارها برای سیاستمداران لیبرال یا چپ‌گرا در کشورهای دیگر به‌مثابه یک موهبت انتخاباتی عمل کرده است. جنگ تجاری تهاجمی او فضای سیاسی کانادا را دگرگون کرد و به حزب لیبرال در اتاوا فرصت داد تا قدرت را حفظ کند، در حالی که آینده سیاسی پیر پولیِو، رهبر حزب محافظه‌کار، را به نابودی کشاند، کسی که تا همین هفت ماه پیش به‌عنوان نخست‌وزیر بعدی کانادا تلقی می‌شد، اما نزدیکی ایدئولوژیک او به ترامپ، شانسش را از بین برد.
پدیده‌ای مشابه در استرالیا نیز رخ داد، جایی که دولت حزب کارگر، رقیب راست‌گرای خود، پیتر داتن را به عنوان نسخه‌ای احتمالی از ترامپ معرفی کرد. کریس والاس، استاد تاریخ سیاسی در دانشگاه کانبرا گفت: «تصمیم‌های تعرفه‌ای ترامپ که از دید استرالیایی‌ها دیوانه‌وار بود، واقعاً روندی را تسریع کرد که در آن مردم به داتن و ترامپ نگاه کردند و گفتند: “نه”. این یک پیروزی برای سیاست عقل‌گرای میانه‌رو است».
راه میانه
البته همه رهبران توانایی یا جرئت رویارویی با ایالات متحده را ندارند، و به همین دلیل بسیاری از آن‌ها تلاش کرده‌اند تا مسیر میانی نه‌چندان راحت را در پیش بگیرند، آن هم در مواجهه با رئیس‌جمهوری که ژئوپولیتیک را اغلب به‌صورت صفر و صدی و معامله‌محور می‌بیند. جان آلترمن، رئیس بخش امنیت جهانی و ژئواستراتژی در مرکز مطالعات بین‌المللی و راهبردی گفت: «رهبران خارجی که سعی کردند با او مقابله کنند، از آن تقابل خوشحال بیرون نیامدند؛ و حالا به نظر می‌رسد رقابتی در جریان است که ببینند چه کسی می‌تواند بهتر او را تحسین و برای او چاپلوسی کند».
این موضوع – چنان‌که منتقدان بارها اشاره کرده‌اند – دلیل نزدیکی ترامپ به پادشاهی‌های نفت‌خیز عربی را توضیح می‌دهد، کشورهایی که رهبران‌شان خوشحال‌اند که از تجارت‌های خانوادگی ترامپ حمایت کنند و هدایای پرزرق‌وبرق تقدیم کنند. اما برخی دولت‌ها در تلاش‌اند تا بین حفظ روابط نزدیک با آمریکا و پاسخ به افکار عمومی داخلی تعادل برقرار کنند. روشن‌ترین نمونه این وضعیت را می‌توان در ژاپن دید، جایی که نخست‌وزیر شیگرو ایشیبا نخستین رهبر آسیایی بود که در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ برای عرض ارادت به کاخ سفید رفت، اما نتوانسته است از تهدیدهای تعرفه‌ای زیان‌بار در آستانه انتخابات سخت پارلمانی این ماه جلوگیری کند.
میرِیا سُلیس، مدیر مرکز مطالعات سیاست آسیا در مؤسسه بروکینگز گفت: «آن‌ها به‌تدریج به این واقعیت تلخ پی می‌برند که ژاپن از نگاه ترامپ به‌قدر کافی خاص نیست. در نهایت، وقتی ترامپ کسری تجاری می‌بیند، فکر نمی‌کند “این شریک امنیتی نزدیک من است.” او فقط کسری می‌بیند.»
منبع: اکوایران به نقل از واشنگتن پست
ثبت دیدگاه