وقتی اسحاق دار، وزیر خارجه پاکستان، در ماه آوریل به کابل سفر کرد و با همتای طالبان خود، امیرخان متقی، دیدار داشت، تحلیلگران این دیدار را نشانه‌ای از آغاز بازتنظیم روابط میان دو هم‌پیمان سابق دانستند، روابطی که در سال‌های اخیر به شدت تیره شده بود. دیدارهای بعدی میان دو طرف در ماه‌های مه و اوت، که با میانجی‌گری چین انجام شد، این برداشت را تقویت کرد.
اما درگیری‌های مرگبار آخر هفته گذشته در امتداد مرز پرنفوذ میان دو کشور، این تلاش‌های دیپلماتیک را فعلاً متوقف کرده است. اسلام‌آباد می‌گوید بیش از ۲۰۰ جنگجوی طالبان را کشته، در حالی که دولت طالبان می‌گوید ۵۸ سرباز پاکستانی جان باخته‌اند. این تلفات سنگین از هر دو طرف نشان می‌دهد که آشتی شکننده اوایل سال تا چه اندازه بوده است.
به گزارش الجزیره، پاکستان که با افزایش چشمگیر حملات به‌ویژه در استان خیبر پختونخوا در شمال غرب کشور، جایی که ده‌ها نظامی کشته شده‌اند، دست به گریبان است، طالبان را متهم می‌کند که به گروه‌های مسلحی که از خاک افغانستان حملات مرزی انجام می‌دهند، پناه می‌دهد.
طالبان این اتهام را رد می‌کند. اما پنجشنبه شب، انفجارها و تیراندازی‌های سنگین کابل را لرزاند. پاکستان مسئولیت را نه پذیرفت و نه رد کرد، اما دولت طالبان اعلام کرد که پاکستان پشت این حملات در کابل و در یکی از استان‌های شرقی افغانستان بوده و وعده «انتقام» داد.
درگیری‌ها دوباره شنبه شب شعله‌ور شد. پاکستان اذعان کرد که این نبردها دست‌کم ۲۳ سرباز پاکستانی را کشته و ۲۹ تن دیگر را زخمی کرده و افزود که نیروهایش کنترل بیش از ۲۱ پست در خاک افغانستان را به دست گرفته‌اند. کابل آمار تلفات طالبان را تأیید نکرده است.
اگرچه تشدید درگیری‌ها موقتاً فروکش کرده، اما این نبردها پس از درگیری جدید و پرتنش پاکستان با همسایه شرقی‌اش، هند، است.
درست همان‌طور که طالبان اتهام پناه دادن به گروه‌های ضدپاکستانی در خاک افغانستان را رد می‌کند، اسلام‌آباد نیز هرگونه ارتباط با مهاجمان در کشمیر را انکار کرده است. اما همان‌گونه که پاکستان سال‌ها طالبان را به حمایت از گروه‌هایی که به خاکش حمله می‌کنند متهم کرده، هند نیز دهه‌هاست اسلام‌آباد را متهم می‌کند که از گروه‌های «تروریستی» علیه خاک هند حمایت و آن‌ها را تأمین مالی می‌کند.
به گفته برخی تحلیلگران، اکنون پاکستان در تلاش است «وضعیت عادی جدیدی» را در روابط با طالبان ایجاد کند. بدین معنا که روشن سازد هرگونه حمله از خاک افغانستان به خاک پاکستان می‌تواند با تلافی در داخل افغانستان روبه‌رو شود. این موضع، بازتاب سیاستی است که دولت نارندرا مودی در هند در ماه آوریل علیه پاکستان اتخاذ کرد و اسلام‌آباد همان زمان به شدت به آن اعتراض کرد.
هند در ماه مه حملاتی را در داخل خاک پاکستان انجام داد که به درگیری چهارجانبه انجامید و دو کشور از موشک، پهپاد و توپخانه برای هدف قرار دادن یکدیگر استفاده کردند. به گفته تحلیلگران این چشم‌انداز متغیر میان پاکستان و افغانستان، نشان می‌دهد که اگرچه درگیری‌های آخر هفته فروکش کرده، اما تنش‌ها در هفته‌های آینده احتمالاً ادامه خواهد داشت و رسیدن به یک توافق پایدار همچنان دور از دسترس است.
محرک درگیری‌های مرزی
در میان گروه‌های مسلح متعددی که گفته می‌شود از خاک افغانستان فعالیت می‌کنند، مقامات پاکستانی «جنبش طالبان پاکستان» را بزرگ‌ترین تهدید می‌دانند. این گروه در سال ۲۰۰۷ و در جریان «جنگ با تروریسم» به رهبری آمریکا پدید آمد و سال‌هاست علیه اسلام‌آباد عملیات مسلحانه انجام می‌دهد.
جنبش طالبان پاکستان خواستار اجرای قوانین سخت‌گیرانه اسلامی است، آزادی اعضای زندانی خود را مطالبه کرده و خواهان لغو ادغام مناطق قبیله‌ای سابق در استان خیبر پختونخوا است. این گروه از نظر سازمانی مستقل از طالبان افغانستان است، اما از نظر ایدئولوژیک با آن همسو است.
اسلام‌آباد کابل را متهم می‌کند که به این گروه و همچنین گروه‌هایی مانند «ارتش آزادی‌بخش بلوچستان» و شاخه «ولایت خراسان داعش» پناه داده است. حملات جنبش طالبان پاکستان از زمان بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در اوت ۲۰۲۱ به‌شدت افزایش یافته است، و آمارها نشان می‌دهد این روند همچنان صعودی است.
این را گزارش اخیر پروژه آمریکایی Armed Conflict Location & Event Data (ACLED) اعلام کرده است «داده‌های ما نشان می‌دهد که جنبش طالبان پاکستان تنها در سال گذشته در بیش از ۶۰۰ حمله یا درگیری با نیروهای امنیتی دست داشته است. میزان فعالیت این گروه در سال ۲۰۲۵ تاکنون از کل فعالیت آن در سال ۲۰۲۴ بیشتر بوده است.» در روزهای اخیر، چندین حمله منجر به کشته شدن بیش از 40 سرباز پاکستانی، از جمله افسران ارتش، شده است؛ تازه‌ترین مورد آن در ۸ اکتبر رخ داد.
قدرت‌های منطقه‌ای از جمله چین، ایران و روسیه بارها از طالبان خواسته‌اند تا جنبش طالبان پاکستان و سایر گروه‌های مسلح فعال از خاک افغانستان را از بین ببرد. این درخواست بار دیگر در نشست مشورتی «فرمت مسکو» در اوایل اکتبر تکرار شد؛ نشستی که «امیرخان متقی» وزیر خارجه طالبان نیز در آن حضور داشت.
«عبدالباسط»، پژوهشگر مسائل افراط‌گرایی و عضو مرکز مطالعات بین‌المللی «اس. راجارتنم» در سنگاپور، گفت انتظار دارد در روزهای آینده تلاش‌های دیپلماتیک تازه‌ای با محوریت کشورهایی که با طالبان و پاکستان هر دو روابط قوی دارند مانند کشورهای خلیج فارس یا چین انجام شود.
او به الجزیره گفت: «احتمال دارد اسلام‌آباد و کابل دور جدیدی از گفتگوها را در کشور ثالثی برگزار کنند تا دوباره وارد مسیر دیالوگ شوند، اما معتقدم تنش‌ها همچنان ادامه خواهد داشت، گاهی افزایش و گاهی کاهش می‌یابد. در هر صورت نمی‌توان احتمال دور دیگری از درگیری‌های مرزی را رد کرد.»
«سیما الهی بلوچ»، سفیر پیشین پاکستان که پیش‌تر در گفت‌وگوهای غیررسمی میان پاکستان و افغانستان نقش داشته است، گفت اسلام‌آباد تاکنون نتوانسته طالبان را متقاعد کند که اجازه ندهد از خاک افغانستان برای حمله به پاکستان استفاده شود.
او افزود: «دو طرف باید درک کنند که چنین درگیری‌هایی همکاری‌های دوجانبه را تضعیف کرده و بر ثبات منطقه تأثیر منفی می‌گذارد. چین که در هر دو کشور نفوذ دارد، می‌تواند از طریق دیپلماسی نقش میانجی برای ترمیم روابط میان پاکستان و افغانستان را ایفا کند.»
«وضعیت عادی جدید» اسلام‌آباد؟
با این حال، تحلیلگران می‌گویند نادیده گرفتن افزایش تلفات در پاکستان برای مقامات این کشور هر روز دشوارتر می‌شود؛ حملاتی که اسلام‌آباد می‌گوید منشأ آن‌ها افغانستان است. مرکز پژوهش‌ها و مطالعات امنیتی مستقر در اسلام‌آباد اعلام کرده است که در سه‌ماهه نخست سال جاری، بیش از ۲۴۰۰ نفر از نیروهای امنیتی پاکستان کشته شده‌اند. آماری که نشان می‌دهد سال ۲۰۲۵ در مسیر تبدیل‌شدن به مرگبارترین سال دهه گذشته است.
عبدالباسط گفت اسلام‌آباد در تلاش است «وضعیت عادی جدیدی» تعریف کند که بر اساس آن هر حمله‌ای که گمان می‌رود از خاک افغانستان صورت گرفته باشد بهایی برای کابل در پی خواهد داشت. او توضیح داد: «هر حمله‌ای که از افغانستان سرچشمه بگیرد، با همان شدت در خاک آن‌ها پاسخ داده خواهد شد. ضمن آن پاکستان می‌گوید که طالبان افغان در تسهیل این حملات نقش دارد، و در نتیجه هدف مشروع به شمار می‌رود.»
«عامر رضا»، استادیار علوم سیاسی دانشگاه پیشاور، نیز گفت در درون ساختار تصمیم‌سازی پاکستان احساس فزاینده‌ای شکل گرفته مبنی بر اینکه صبر با افغانستان در حال تمام‌شدن است.
او در گفت‌وگو با الجزیره گفت: «اگرچه مقداری تعامل اجتناب‌ناپذیر است، اما نباید انتظار پیشرفت‌های بزرگ در کوتاه‌مدت داشت. پاکستان با برتری آشکار در جنگ هوایی و موشکی، حتی در درگیری‌های اخیر نیز می‌توانست خسارات سنگین‌تری به افغانستان وارد کند، اما تا حد زیادی از این کار خودداری کرد.»
اسلام‌آباد در بیانیه‌ای خواستار «اقدامات ملموس و قابل راستی‌آزمایی از سوی رژیم طالبان علیه این عناصر تروریستی» شد و بر تشکیل دولتی فراگیرتر تأکید کرد. در بیانیه آمده بود: «امیدواریم روزی مردم افغانستان آزاد شوند و توسط دولتی واقعاً نماینده ملت خود اداره شود.»
عامل دهلی‌نو
درگیری‌های آخر هفته هم‌زمان بود با نخستین سفر «امیرخان متقی» به هند. او در واقع نخستین مقام ارشد طالبان است که از زمان به‌دست‌گرفتن قدرت توسط این گروه در افغانستان، به دهلی‌نو سفر کرده است. متقی با دریافت مجوز موقت از شورای امنیت سازمان ملل، از ۹ تا ۱۶ اکتبر اجازه سفر یافت و با وزیر امور خارجه هند، «اس. جایشانکار»، دیدار کرد. گرایش کابل به سمت دهلی‌نو نتیجه ماه‌ها دیپلماسی است که اسلام‌آباد با دقت زیر نظر گرفته است.
از میانه دهه ۱۹۹۰ تا چند سال پیش، هند طالبان را بازوی اطلاعاتی پاکستان می‌دانست و این گروه و متحدانش را به حملات مرگبار علیه سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های خود در افغانستان متهم می‌کرد.
اما از زمانی که طالبان دوباره در افغانستان به قدرت رسیده و با تشدید تنش‌ها میان طالبان و پاکستان هند تلاش کرده با رهبران جدید کابل روابطی تازه برقرار کند؛ روندی که در نهایت به سفر متقی آنجامید.
نیروهای طالبان در واکنش به حملات هوایی پاکستان به خاک افغانستان، به مواضع مرزی پاکستان حمله مسلحانه کردند. به گفته مقام‌های ارشد طالبان از چند ولایت، آن‌ها دو پست مرزی پاکستان را در ولایت جنوبی هلمند تصرف کرده‌اند، ادعایی که توسط مقام‌های محلی نیز تأیید شده است.
اکنون که پاکستان در هر دو مرز غربی و شرقی خود با تنش روبه‌رو است، بلوچ هشدار داد که اسلام‌آباد باید محتاط بماند. او گفت: «هیچ کشوری نمی‌تواند در همه مرزهای خود جبهه جنگ باز کند؛ این در مورد پاکستان هم صدق می‌کند . سؤال اصلی این است که چرا مقامات پاکستانی مسئولیت حملات قبلی منتسب به خودشان در پاسخ به حملات در پاکستان را بر عهده نگرفتند؟ اگر پاکستان تنها از روایت «تهدید تروریسم» استفاده کند، منتقدان خواهند پرسید چرا در دهه گذشته چنین اقداماتی انجام نداده است.»
با این حال، نبیل گفت که شباهت چندانی میان پاسخ هند به حمله آوریل و رویکرد اخیر پاکستان نسبت به طالبان نمی‌بیند. او افزود: «تنها وجه اشتراک میان هند و پاکستان در این است که هر دو همسایگان خود یعنی پاکستان و افغانستان را متهم می‌کنند که در جلوگیری از فعالیت افراد و گروه‌های تحریم‌شده سازمان ملل از خاکشان برای حمله به دیگران کوتاهی کرده‌اند.»
عبدالباسط اذعان کرد که این موضع نیز محدودیت‌هایی دارد: «هیچ کشوری توان جنگ در دو جبهه را ندارد.» عبدالباسط همچنین گفت پرسش‌های بزرگ‌تری درباره رویکرد اسلام‌آباد هنوز بی‌پاسخ مانده است. واقعاً هدف نهایی چیست؟» او ادامه داد: «آیا این حملات هوایی قرار است محاسبات طالبان افغانستان را تغییر دهد و آن‌ها را به اقدام علیه جنبش طالبان پاکستان وادار کند، یا برعکس باعث خواهد شد که طالبان پیوند نزدیک‌تری با این جنبش برقرار کند؟ وقتی از نیروی نظامی استفاده می‌کنی، هدف مشخصی را دنبال می‌کنی. سؤال این است که پاکستان دقیقاً می‌خواهد با این حملات هوایی به چه هدفی برسد؟»
منبع: اکوایران
ثبت دیدگاه