جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سیاست اولویت همسایگی در نظر دارد روابط تجاری خود را با مجموعه همسایه ها و از جمله همسایگان شرقی مثل پاکستان و افغانستان تحکیم و توسعه بخشد و لازم است همه ارکان دولت با تسهیل شرایط و رفع موانعی که بخش خصوصی با آنها دست و پنجه نرم می کند ، در تحقق این سیاست سهیم باشند.
عبدالباری عطوان تحلیلگر مشهور جهان عرب در رای الیوم نوشت: چرا رئیس جمهور ایران مسکو را برای اولین سفر خارجی خود انتخاب کرد؟ توافقهای احتمالی در این سفر کدام است و چرا میزان نگرانی آمریکا و اسرائیل در مورد آن افزایش یافته؟
رویدادهای اخیر در قزاقستان نشان داد که مشکلات و تهدیدها می توانند برای همه کشورها افزایش یابند. از این رو، ایران به همراه روسیه مسائل مبرم در اوضاع بین الملل و منطقه را بررسی می کنند، گره های اصلی تهدید برای دو کشور را شناسایی می کنند و مشخص می شود که دو کشور در مورد مشکلات اصلی منطقه تا چه اندازه اتفافق نظر دارند.
تحولات سریع در منطقه موجب تغییر دیدگاه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در خصوص ایران و ترکیه شد. این کشورها دریافتند خلأ ناشی از تغییر راهبرد آمریکا در منطقه را اسرائیل نمی تواند پر کند و راهی جز تفاهم بین کشورهای منطقه برای پرهیز از برخورد وجود ندارد. این تغییر موضع کشورهای عربی، بعد از مذاکرات عربستان و ایران در بغداد و بهبود روابط امارات با ایران و ترکیه، آشکارتر شد.
کارشناس مسائل روسیه گفت: داخل کشور ما دائم همین نگاه منفی و ضد روسی بازتولید میشود. متأسفانه این چالش ضد روسی در حوزه سیاست خارجی ایران هم وجود دارد، ما نه در وزارت خارجه بیواسطه روسها را نشناختیم و نگاه درستی هم نداریم.
علیرغم پیشرفت های اخیر در بهبود روابط چین و ایران، مشارکت بین این دو به دلیل سیاست ایالات متحده و منافع شخصی چین محدود شده است. تهران نتوانست چین را از توسعه ظرفیت نظامی یک همسایه متخاصم و مقابله با بخش عمده ای از استراتژی تهاجمی ایران باز دارد. از سوی دیگر، پکن خود را در موقعیت قوی تری برای تحت فشار قرار دادن متحد خود نسبت به فشار بر ایالات متحده در وین دید. در پروژههای بزرگ اقتصادی، امنیتی و زیرساختی که توسط تحلیلگران غربی پیشبینی شده و دولت ایران به آن اشاره کرده، پیشرفت چندانی حاصل نشده است.
رشتهای واحد رویکرد کاخ سفید را به کل منطقه، از سوریه گرفته تا عربستان سعودی، مرتبط میکند.
علیرغم امید به احیای روابط دو کشور برای توقف جنگ یمن اما قدرت منطقهای که جمهوری اسلامی ایران کسب خواهد کرد، مسئلهای است که عربستان را نگران کرده است. آمریکا طبق اصول مشخص و دادوستدهای راهبردی منطقه را غرق در درگیریهای متعدد از طریق جنگ در سوریه، عراق، یمن و لبنان کرده و هدف این کشور این است که شرکای سعودی خود را در صف اول درگیریهای سیاسی، نظامی و اقتصادی قرار دهد.
غلامعلی خوشرو در بررسی سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین می گوید: برای درک اهمیت این تفاهمنامه، کافی است بیندیشیم که آیا آمریکا حاضر است یک بند از این سند را با ایران تفاهم کند. همین تفاهم کلی را پمپئو – دشمن شماره یک ایران- قرارداد ترکنمچای خواند. آمریکا که سیاست رسمی خود را فشار حداکثری به ایران و تحریمهای یک جانبه تا مرز تسلیم یا فروپاشی ایران تعریف میکرد، در واکنش به این مشارکت راهبردی توان دیپلماتیک و رسانهای خود را به کار گرفت تا آن را نابود یا بیاعتبار سازد. آمریکا جنگ راهبردی اقتصادی علیه ایران به راه انداخته بود و تمام کشورهای جهان را به تحریم تهدید میکرد. این تفاهمنامه اگر در عمل و درست به اجرا درآید، میتواند اقتصاد ایران را متحول سازد. این بستگی به توان و آمادگی و برنامهریزی طرف ایرانی و همکاری طرف چینی دارد.
با توجه به اینکه عربستان سعودی و ایران شرکای تجاری پیشروی چین در خاورمیانه هستند، ثبات روابط بین دو رقیب برای معاملات پکن در منطقه مفید خواهد بود. به همین دلیل، چین، همراه با پاکستان، نقشی حیاتی در تسهیل تنش زدایی عربستان سعودی با ایران ایفا می کند. از این گذشته، ادامه گفتوگوها بین ایران و عربستان سعودی با طرح پنج مادهای گستردهتر پکن برای خاورمیانه مطابقت دارد. طرحی که در آن «حل و فصل سیاسی مسائل مهم و ترویج صلح و ثبات در خاورمیانه» تشویق می شود.
کارشناسان «موسسه بینالمللی مطالعات راهبردی» اگرچه برای سال ۲۰۲۲ در بیشتر مناطق جهان تعمیق چالشهای پیشین را پیشین میکنند اما اعتقاد دارند در خاورمیانه موضوع احیای برجام و تداوم روند تنشزدایی ۲۰۲۱ نقش حیاتی را دارند.